Tâm lý trẻ em khi bị cha mẹ đối xử bất công trong gia đình

Bị cha mẹ đối xử bất công là tình trạng mà nhiều trẻ em đang gặp phải ở thời điểm hiện nay. Trẻ em luôn xứng đáng nhận được nhiều tình yêu thương và cần được đối xử công bằng tuy nhiên, nhiều gia đình lại có xu hướng thiên vị, thiếu công bằng với con cái, khiến trẻ bị tổn thương tâm lý nặng nề. Cùng tìm hiểu tâm lý của trẻ em khi bị cha mẹ đối xử bất công sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng gì đối với các bé nhé.

Thực trạng cha mẹ thường chiều chuộng con cái hiện nay

Sự thiên vị của cha mẹ, sự bất công đối với con cái trong gia đình luôn là chủ đề được nhiều người quan tâm và chưa bao giờ hết hot ở thời đại hiện nay. Nhiều bậc cha mẹ thường mạnh dạn khẳng định rằng họ luôn đối xử công bằng và không bao giờ thiên vị bất cứ đứa trẻ nào. Tuy nhiên, thực tế lại không như chúng ta nghĩ.

Trong một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Cornell, các nhà khoa học đã phỏng vấn trực tiếp 274 bà mẹ trong độ tuổi từ 60 đến 74 và 671 đứa con của họ. Kết quả cho thấy khoảng 70% các bà mẹ có thể dễ dàng chọn được một đứa trẻ mà họ cảm thấy yêu quý nhất.

Và có khoảng 15% trẻ em trong số đó khi được phỏng vấn đã chia sẻ rằng chúng từng cảm thấy bị mẹ phân biệt đối xử.

Tại sao cha mẹ lại đối xử thiên vị giữa các con

Nhiều bậc cha mẹ luôn mạnh dạn khẳng định rằng họ không bao giờ thiên vị và luôn đối xử công bằng với con cái. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu và khảo sát của các chuyên gia, dù có thể hiện hay không thì hầu hết các bậc cha mẹ đều có xu hướng dành sự quan tâm và yêu thương cho một đứa trẻ nhiều hơn so với những đứa trẻ khác.

Sự bất công, thiên vị của cha mẹ đối với con cái có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau mà đôi khi chính họ cũng không nhận thức được. Dưới đây là một số lý do có thể dẫn đến tình trạng đối xử thiên vị để bạn đọc tham khảo:

• Do đặc điểm tính cách: Nhà trị liệu tâm lý Michele Levin nói rằng “việc cha mẹ thích hoặc cảm thấy gần gũi với một đứa trẻ nhiều hơn so với những đứa trẻ khác là điều hoàn toàn bình thường”. Vì anh chị em cùng cha khác mẹ, nhưng nét tính cách sẽ khác nhau. Nếu anh chị em có những đặc điểm giống bố mẹ, họ sẽ có xu hướng muốn chia sẻ và cảm thông với nhau nhiều hơn.
• Do khoảng cách sống xa: Nếu con cái không ở chung một mái nhà, anh chị thì ở xa nhà còn các em lại sống cùng bố mẹ thì cũng sẽ được quan tâm, chăm sóc những đứa con ở gần họ hơn.
• Do quan điểm sống: Bạn và gia đình không có cùng quan điểm sống, định hướng và suy nghĩ khác nhau sẽ dễ dẫn đến bất hòa, khó nói chuyện hoặc trao đổi khi ngồi cạnh nhau.
• Do tư tưởng trọng nam khinh nữ: Ở các nước Châu Á hiện nay vẫn chịu ảnh hưởng của lối tư duy cũ từ Nho giáo. Nhiều gia đình có sự phân biệt đối xử giữa con trai và con gái, cha mẹ thường nuông chiều, chăm sóc và dành tình cảm nhiều hơn cho các bé trai.
• Do thứ tự của anh chị em trong gia đình: Theo kết quả nghiên cứu cho rằng thứ tự anh chị em trong một gia đình cũng sẽ ảnh hưởng đến tình cảm mà cha mẹ dành cho con cái. Cha mẹ thường có xu hướng yêu thương con cả và con út hơn so với những đứa con khác của họ.
• “The black sheep”: Đây là khái niệm dùng để chỉ những đứa trẻ hay quậy phá, hư hỏng, không mang lại giá trị cho gia đình. Những đứa trẻ này thường bị cha mẹ ghét bỏ, không dành nhiều tình cảm như những đứa trẻ ngoan ngoãn, biết nghe lời.

Những tổn thương về tâm lý trẻ em khi bị cha mẹ đối xử bất công

Trẻ em luôn cần nhận được tình yêu thương từ cha mẹ, các bé cần được tôn trọng và đối xử một cách bình đẳng. Dù tính cách hay đặc điểm như thế nào, đều là máu thịt do cha mẹ sinh ra và lớn lên. Vì vậy, dù trẻ có đôi khi bướng bỉnh hay tính cách hơi khác người thì cha mẹ cũng không nên “bên trọng bên khinh”.

Theo nghiên cứu về mối quan hệ giữa các anh em trong gia đình, người ta thấy rằng những đứa trẻ bị đối xử bất công thường nuôi dưỡng sự tức giận, bất bình và dễ đối mặt với chứng trầm cảm hơn bình thường.

Trong một nghiên cứu khác được thực hiện tại Đại học Michigan và California, người ta thấy rằng sự ghen tị với tình yêu thương mà cha mẹ dành cho những người khác sẽ có tác động tiêu cực đến mối quan hệ của anh chị em trong gia đình. Đôi khi sự hận thù và hiềm khích này sẽ kéo dài cho đến khi chúng trưởng thành, nhất là khi những mâu thuẫn, xung đột giữa chúng không được cha mẹ giải quyết một cách thỏa đáng và công bằng.

Các nhà khoa học cũng cho biết thêm, sự thiên vị của cha mẹ cũng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ. Theo đó, trẻ nhỏ khi biết mình không nhận được nhiều sự quan tâm, chăm sóc và yêu thương của cha mẹ như các anh chị em còn lại, chúng dễ tìm đến rượu bia, thuốc lá, chất kích thích,…đặc biệt là khi trẻ bước vào độ tuổi thanh thiếu niên.

Điều này sẽ càng phổ biến hơn khi các thành viên trong gia đình không gần gũi, hòa thuận với nhau. Sự căng thẳng, mâu thuẫn giữa anh chị em khiến trẻ bị “bỏ rơi” có xu hướng muốn dùng chất kích thích như một công cụ để tấn công những đứa trẻ được cha mẹ yêu thương nhiều hơn. Từ đó phá vỡ mối quan hệ của gia đình.

Tiến sĩ Levin nói: “Nó phụ thuộc vào từng gia đình. Một số trẻ em nhận ra điều đó và cảm thấy có lỗi với anh chị em của mình, điều này khiến các em càng làm việc chăm chỉ hơn để bù đắp và hàn gắn tình cảm đối với anh chị em. Tuy nhiên, một số khác lại tự biến mình thành “cái rốn của vũ trụ” và giành mọi tình yêu thương, sự quan tâm từ cha mẹ.

Vaziri Flais – một bác sĩ nhi khoa và là mẹ của 4 đứa trẻ từng bày tỏ lo ngại rằng những tổn thương tâm lý của trẻ khi bị bố mẹ thiên vị sẽ theo chúng đến tuổi trưởng thành và khiến mối quan hệ của họ trở nên tồi tệ hơn. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình cũng trở nên căng thẳng hơn.

Theo các chuyên gia tâm lý, cha mẹ đối xử không công bằng với con cái sẽ khiến trẻ khó quên. Trẻ nhỏ sẽ luôn ghi nhớ những hành động và lời nói khi bị phân biệt đối xử mà cha mẹ dành cho chúng, thậm chí những điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của chúng và khiến chúng nghĩ rằng chúng thực sự vô dụng, bất tài và bị ghét bỏ.

Từ đó, trẻ sẽ có xu hướng đánh giá thấp bản thân, giảm lòng tự trọng và dần thu mình lại. Tâm lý này sẽ theo trẻ đến tuổi trưởng thành và cũng có thể là nguồn cơn của những bi kịch gia đình.

Cha mẹ nên làm gì để giảm thiểu tổn thương cho các con

Đối với các bậc cha mẹ, nếu không muốn con cái lớn lên sống ly thân và hình thành những cảm xúc tiêu cực thì hãy hành động ngay đi. Thực tế, việc nuôi dạy con cái thiên vị không gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho đến khi chính con cái nhận ra và biết điều đó.

Để có thể hàn gắn những tổn thương tâm lý khi trẻ được cha mẹ đối xử ưu ái, gia đình cần hiểu rõ tâm tư tình cảm của trẻ lúc này. Nhất là khi tôi nói rằng bố mẹ tôi yêu anh chị em của tôi hơn cả tôi.

Đừng cố biện minh rằng cha mẹ không thiên vị ai hoặc phớt lờ những gì trẻ nói. Bạn nên hiểu rằng, khi trẻ nói ra có nghĩa là trẻ đã biết nhận thức và chứng kiến ​​được điều gì đó từ hành vi, lời nói và cách cư xử của cha mẹ.

Lúc này, cha mẹ nên tự nhìn lại bản thân, tìm hiểu xem tại sao trẻ lại cảm thấy như vậy và bắt đầu điều chỉnh, khắc phục càng sớm càng tốt. Tiến sĩ Levin cho rằng cha mẹ cần cho trẻ cơ hội để chia sẻ và tâm sự về nhu cầu của mình.

Tiến sĩ Vaziri Flais cũng khuyên: “Đừng phớt lờ con bạn khi chúng nghĩ bạn thiên vị và biện minh cho điều đó bằng cách nói rằng con bạn đang nổi loạn ở tuổi vị thành niên. Mối quan hệ của bạn và chúng chắc chắn cần một khoảng thời gian để hạ nhiệt. Tuy nhiên, khi cả hai bên đã bình tĩnh trở lại, bạn nên dành thêm thời gian để trò chuyện cùng với các con ”.

Các bậc cha mẹ hãy bước ra khỏi vùng an toàn của mình và bắt đầu học cách yêu những gì con mình thích. Hãy dành thời gian cùng con làm những việc mà chúng cảm thấy thoải mái và hứng thú để dần thu hẹp khoảng cách giữa hai người. Đặc biệt, bạn nên nhớ rằng chia đều thời gian cho con cái hoặc tốt nhất là hãy chơi cùng con hết mình.

Làm gì khi bạn cảm thấy cô đơn trong gia đình

Đôi khi bạn không thể thay đổi được tình yêu thương và sự quan tâm của cha mẹ dành cho bất kỳ ai. Không phải mối quan hệ gia đình nào cũng sẽ hoàn hảo và bạn nên chọn cách đối mặt để bảo vệ mình. Nếu bạn đang gặp phải những tổn thương tâm lý do sự ghẻ lạnh và bất công của cha mẹ, bạn nên thử các phương pháp sau:

Hãy tha thứ

Tha thứ có thể là điều vô cùng khó khăn, đặc biệt là khi bạn đã phải trải qua rất nhiều nỗi đau tình cảm do chính gia đình bạn tạo ra. Nhưng chọn cách mở lòng và tha thứ sẽ giúp bạn giải quyết những mâu thuẫn, khúc mắc và những đấu tranh trong lòng.

Vì rất có thể chính cha mẹ bạn cũng không biết rằng hành vi của họ đang làm tổn thương bạn. Do đó, hãy cân nhắc xem họ đang làm tổn thương bạn ở điều gì và bạn biết ơn cha mẹ điều gì để có thể dễ dàng chấp nhận và cởi mở hơn.

Tha thứ ở đây không có nghĩa là bạn phải quên đi những tổn thương mà bạn đã phải gánh chịu mà nó là cách để bạn sống thoải mái hơn với những người xung quanh. Hãy thử dành thời gian tìm hiểu sâu bên trong và đánh giá tình hình hiện tại của bạn để xem bạn có thể tha thứ cho bản thân được bao nhiêu.

Tìm kiếm sự khuyến khích từ những nơi khác

Nếu đã bày tỏ nguyện vọng nhưng gia đình vẫn chưa thể cho bạn điều đó thì cũng đừng quá thất vọng, hãy tìm cho mình một chỗ dựa tinh thần khác. Bạn hoàn toàn có thể xây dựng những mối quan hệ mới, tìm kiếm những người bạn thân thiết hoặc khi đã trưởng thành thì vun đắp cho gia đình nhỏ của mình.

Những người bạn thân nhiều năm, những người đồng nghiệp mà bạn yêu quý,… Họ cũng là những nguồn động lực to lớn có thể mang đến cho bạn nhiều điều tích cực trong cuộc sống. Bạn nên hiểu rằng, gia đình tuy là mối quan hệ huyết thống nhưng bạn không thể giới hạn cuộc sống của mình ở đó và nhất là khi gia đình luôn dành cho bạn những điều bất công.

Đừng cố gắng đổ lỗi

Như đã chia sẻ, ngay cả khi cha mẹ và người thân trong gia đình cũng không thể nhận thức rõ ràng về hành vi thiên vị của chính mình. Vì vậy, bạn không nên tranh giành và đổ lỗi cho họ. Bởi điều này chỉ khiến mối quan hệ trong gia đình trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là giữa anh chị em với nhau.

Đầu tư xây dựng gia đình của chính bạn

Trải qua cảnh bị chính gia đình mình đối xử tệ bạc, phân biệt đối xử, bạn sẽ hiểu rõ những cảm xúc, áp lực tiêu cực và nỗi đau trong tâm hồn của những đứa trẻ khi bị cha mẹ thiên vị. Những điều đó không nhất thiết phải lặp lại và ảnh hưởng đến gia đình tương lai của bạn.

Bạn hoàn toàn có thể thay đổi chất lượng cuộc sống khi lập gia đình mới và có con riêng. Chỉ cần bạn nhận thức được vấn đề, tìm cách thay đổi và đừng để những hành vi của bố mẹ lặp lại, bạn hoàn toàn có thể có một cuộc sống hạnh phúc và vui vẻ.

Cân nhắc về khả năng hàn gắn

Tác giả của “Learned” – Tara Westover từng chia sẻ: “Bạn có thể yêu một ai đó nhưng vẫn phải nói lời chia tay, bạn có thể mong mỏi một ai đó và vẫn vui vì họ không còn hiện diện trong cuộc đời bạn”. Có những lúc sự tổn thương của bạn đã vượt qua ranh giới, buộc bạn phải đưa ra lựa chọn của riêng mình.

Chữa lành hay từ bỏ? Trong một số trường hợp, họ phải từ bỏ gia đình của mình vì không chịu nổi áp lực quá lớn từ việc cha mẹ đối xử tệ bạc và thiên vị với những người khác. Lựa chọn của bạn sẽ phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn mà bản thân bạn cảm nhận và hiểu được.

Như vậy, những tổn thương tâm lý khi con cái bị cha mẹ thiên vị có thể kéo dài cho đến khi trẻ trưởng thành và gây ra nhiều tác động xấu đến sức khỏe, cuộc sống và có thể khiến trẻ bị tự kỷ. Hy vọng qua những thông tin của bài viết, các bậc cha mẹ sẽ hiểu hơn về vấn đề này và có cách chia đều tình cảm giữa các con, giúp các con có đời sống tinh thần tốt đẹp.