Sử dụng thuốc không phải là lựa chọn đầu tiên trong điều trị chấn thương. Tuy nhiên, một số loại thuốc vẫn có thể được kê đơn để cải thiện các triệu chứng về thể chất và tinh thần. Bài viết sẽ giải đáp thắc mắc bị sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì và những điều cần lưu ý khi sử dụng.
Bị sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì
Sang chấn tâm lý là tình trạng tổn thương tâm lý sâu sắc vượt quá khả năng chịu đựng của cơ thể. Tình trạng này có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn do nhiều biến cố khác nhau.
Khả năng chịu đựng căng thẳng ở mỗi người khác nhau, tùy thuộc vào đặc điểm tính cách, tuổi tác và kinh nghiệm sống. Tuy nhiên, hầu hết các chấn thương xảy ra sau các sự kiện nghiêm trọng như tai nạn, ly hôn, bắt cóc, lạm dụng, chiến tranh, v.v.
Sau khi đối phó với những sang chấn tâm lý, cơ thể sẽ xuất hiện những rối loạn liên quan đến hành vi, cảm xúc, nhận thức và đôi khi kèm theo các triệu chứng thực thể. Biểu hiện của sang chấn tâm lý rất đa dạng, tùy thuộc vào tính cách và mức độ tổn thương.
Tuy nhiên, đặc điểm chung của những người bị chấn thương tâm lý là dễ xúc động, đau khổ, buồn bã, bi quan, thờ ơ và đôi khi dễ bị kích động.
Chấn thương có thể tồn tại trong thời gian ngắn nhưng cũng có thể khởi phát muộn và tiến triển mãn tính. Nếu không được điều trị sớm, sang chấn tâm lý có thể phát triển thành các rối loạn tâm lý, tâm thần khác.
Hiện nay, phương pháp điều trị chính cho tình trạng này là liệu pháp tâm lý. Tuy nhiên, liệu pháp này mang lại hiệu quả chậm nên thời gian đầu người bệnh sẽ được chỉ định dùng thuốc.
Thuốc không giúp xoa dịu những tổn thương tâm lý. Tuy nhiên, thuốc có thể cải thiện các triệu chứng liên quan đến chấn thương như không ổn định về cảm xúc, tâm trạng thấp, căng thẳng, trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác, hành vi kích động và đặc biệt hiệu quả với các triệu chứng thực thể kèm theo.
Không có loại thuốc cụ thể nào được sử dụng cho bệnh nhân sang chấn tâm lý. Loại thuốc và liều lượng sẽ được xem xét tùy theo biểu hiện lâm sàng, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và phản ứng đối với từng trường hợp.
Nếu đang băn khoăn không biết nên uống thuốc gì khi bị sang chấn tâm lý, người bệnh có thể tham khảo một số nhóm thuốc thông dụng sau để có kinh nghiệm khi sử dụng:
Nhóm thuốc chống trầm cảm
Thuốc chống trầm cảm là một nhóm thuốc thường được sử dụng để điều trị các vấn đề tâm lý và tâm thần. Nhóm thuốc này được chia thành nhiều nhóm với cơ chế hoạt động khá giống nhau.
Thuốc chống trầm cảm có hiệu quả trong việc xoa dịu nỗi buồn, sự lo lắng và căng thẳng, tăng khả năng tập trung, cải thiện giấc ngủ và tăng cảm giác thèm ăn.
Ngoài ra, việc sử dụng thuốc chống trầm cảm còn giúp cải thiện tình trạng đau mãn tính liên quan đến chấn thương và các rối loạn tâm lý, tâm thần khác. Vì vậy, nhóm thuốc này sẽ được cân nhắc trong các trường hợp sang chấn tâm lý.
Hiện nay, có rất nhiều loại thuốc chống trầm cảm được sử dụng. Trong đó, phổ biến nhất là hai nhóm thuốc sau:
Các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI):
SSRI là loại thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Nhóm thuốc này tuy không cho hiệu quả tốt nhất nhưng lại có độ an toàn cao, ít tác dụng phụ nên được nhiều trường hợp sử dụng. SSRIs hoạt động bằng cách tái hấp thu serotonin, do đó làm tăng mức serotonin trong não.
Suy giảm serotonin là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng buồn bã, u uất, nhạy cảm, mất ngủ, chóng mặt, kém ăn, giảm ham muốn tình dục,… Với cơ chế tăng serotonin, loại thuốc này giúp cải thiện các triệu chứng thể chất và tinh thần liên quan đến chấn thương.
Tác dụng của thuốc khá chậm, khoảng 4 – 6 tuần sau khi sử dụng. Để ổn định tinh thần hoàn toàn, nhóm thuốc này thường được sử dụng trong thời gian dài. Các chất ức chế tái hấp thu serotonin được sử dụng phổ biến nhất hiện nay bao gồm Sertralin, Fluoxetin, Escitalopram, Citalopram, v.v.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng:
Thuốc chống trầm cảm ba vòng được sử dụng rất phổ biến trong điều trị các rối loạn tâm lý và tâm thần như trầm cảm, rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực và sang chấn tâm lý. Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn sự tái hấp thu serotonin, noradrenaline và các chất dẫn truyền thần kinh khác trong não.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng có hiệu quả cao trong điều trị các vấn đề tâm lý và tâm thần. Thuốc có thể cải thiện tình trạng căng thẳng, đau khổ, buồn phiền, mất hứng thú, hứng thú, cơ thể mệt mỏi, suy giảm năng lượng,… sau những sang chấn tâm lý. Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm 3 vòng có nhiều tác dụng phụ hơn SSRI và chỉ nên dùng khi thực sự cần thiết.
Các loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm Clomipramine, Butriptyline, Amitriptyline,…
Thuốc an thần benzodiazepine
Benzodiazepine thường được sử dụng đồng thời với thuốc chống trầm cảm trong khoảng 1 tháng. Thuốc này có tác dụng nhanh, vì vậy nên uống trong thời gian chờ thuốc chống trầm cảm phát huy tác dụng.
Cơ chế hoạt động của thuốc an thần benzodiazepine là đẩy protein nội sinh, lợi dụng thụ thể để gắn vào GABA để mở kênh Cl-. Với cơ chế này, thuốc có tác dụng gián tiếp làm tăng tần số mở kênh Cl- và tăng hiệu quả của GABA.
Thuốc an thần benzodiazepine có nhiều tác dụng, trong đó 4 tác dụng chính là an thần, giải lo âu; chống co giật; thuốc giãn cơ; dễ ngủ. Thuốc thường được sử dụng để giảm cảm giác căng thẳng, lo lắng, sợ hãi, mất ngủ và căng cơ ở bệnh nhân chấn thương. Ngoài ra, sử dụng thuốc benzodiazepines còn giúp cải thiện các cơn hoảng sợ và kích động.
Benzodiazepine có hiệu quả cao trong việc cải thiện các triệu chứng do chấn thương. Tuy nhiên, những loại thuốc này có khả năng gây nghiện và chỉ nên sử dụng khi thực sự cần thiết. Thông thường, thuốc benzodiazepine được dùng với liều thấp nhất có hiệu quả trong khoảng 1 tháng. Trước khi dừng thuốc hoàn toàn, bác sĩ sẽ giảm liều từ từ để tránh những tác dụng không mong muốn.
Các thuốc benzodiazepine được sử dụng phổ biến nhất là:
- Diazepam
- Oxazepam
- Chlordiazepoxide
Trên thực tế, thuốc benzodiazepine thường được sử dụng trong điều trị chấn thương. Tuy nhiên, do thuốc tiềm ẩn nhiều nguy cơ nên cần hết sức thận trọng trong quá trình điều trị.
Thuốc chống loạn thần
Thuốc chống loạn thần có thể được sử dụng trong điều trị chấn thương. Nhóm thuốc này ức chế dopamine tại các thụ thể khác nhau, ức chế thụ thể muscarin, histamine, alpha 1,… Thuốc chống loạn thần chủ yếu được dùng để giảm các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng, ảo giác…
Trong trường hợp chấn thương kèm theo hoang tưởng, ảo giác, bác sĩ sẽ cân nhắc dùng thuốc chống loạn thần để tránh những trường hợp đáng tiếc xảy ra. Thuốc chống loạn thần có hiệu quả rõ rệt trong việc giảm ảo giác, ảo tưởng và các triệu chứng liên quan.
Tuy nhiên, loại thuốc này có cơ chế trung tâm nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ và tác dụng phụ. Các loại thuốc chống loạn thần được sử dụng phổ biến nhất là:
- Thuốc chống loạn thần điển hình bao gồm Promazine, Chlorpromazine, Pimozide, Benperidol, Zuclopenthixol, v.v.
- Thuốc chống loạn thần không điển hình bao gồm quetiapine, paliperidone, amisulpride, risperidone, v.v.
Thuốc chẹn Beta
Thuốc chẹn beta thường được sử dụng để điều trị các vấn đề tim mạch. Ngoài ra, nhóm thuốc này còn được dùng để giảm các triệu chứng cơ thể liên quan đến rối loạn lo âu, trầm cảm, chấn thương tâm lý,…
Cơ chế chính của thuốc là ngăn chặn tác dụng của epinephrine, do đó làm giảm các triệu chứng cơ thể như hồi hộp, đánh trống ngực, tăng nhịp tim, mệt mỏi, chóng mặt, thở nông, khó thở. Trên thực tế, thuốc chẹn beta chỉ được sử dụng khi thực sự cần thiết vì tiềm ẩn nhiều rủi ro và tác dụng phụ.
Thuốc bổ não
Bệnh nhân bị sang chấn tâm lý có thể sử dụng các loại thuốc bổ não như Piracetam, viên uống chiết xuất từ lá bạch quả, vitamin nhóm B,… Nhóm thuốc này có công dụng tái tạo và phục hồi các tế bào thần kinh bị tổn thương. chấn thương, đồng thời cải thiện lưu lượng máu lên não, từ đó tăng khả năng tập trung, tăng trí nhớ và cải thiện tình trạng khó ngủ do chấn thương tâm lý.
Thuốc bổ não không phải là nhóm thuốc chính nhưng được sử dụng khá phổ biến. Thuốc có thể ngăn ngừa suy nhược thần kinh và tăng tốc độ phục hồi cho bệnh nhân chấn thương. Khác với các nhóm thuốc trên, nhóm thuốc này thường được sử dụng trong thời gian dài.
Lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị sang chấn tâm lý
Thuốc có thể cải thiện các triệu chứng thể chất và tinh thần liên quan đến chấn thương. Tuy nhiên, trước khi sử dụng thuốc, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề quan trọng sau:
- Sử dụng thuốc chỉ có thể cải thiện một số triệu chứng do chấn thương. Vì vậy, người bệnh cần được điều trị song song với liệu pháp tâm lý để đạt hiệu quả tốt nhất.
- Thuốc dùng cho bệnh nhân chấn thương tiềm ẩn nhiều rủi ro và tác dụng phụ. Vì vậy, người bệnh nên dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ và cần lưu ý những vấn đề bất thường trong quá trình sử dụng. Ngoài ra, người nhà cũng cần hỗ trợ người bệnh trong quá trình sử dụng thuốc để kịp thời phát hiện và xử lý những tác dụng không mong muốn.
- Không nên tự ý thay đổi liều lượng và ngừng dùng thuốc vì một số nhóm thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng nếu ngừng thuốc đột ngột.
- Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh cần xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh để phục hồi sức khỏe thể chất và tinh thần một cách toàn diện. Ngoài ra, bạn nên trang bị cho mình những giải pháp giải tỏa căng thẳng, đẩy lùi những cảm xúc tiêu cực để vượt qua những tổn thương tâm lý một cách trọn vẹn.
- Nếu bệnh nhân có biểu hiện kích động và có những hành vi gây hại cho bản thân hoặc những người xung quanh thì gia đình nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Trên đây là những giải đáp về sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì và những vấn đề cần lưu ý khi sử dụng. Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh cần được can thiệp tâm lý trị liệu và có chế độ chăm sóc hợp lý, khoa học để cải thiện toàn diện sức khỏe thể chất và tinh thần.
