Tự kỷ ở trẻ em hiện nay đã được quan tâm nhiều hơn và có nhiều phương pháp trị liệu từ y khoa. Tuy nhiên cùng với việc can thiệp điều trị bởi các bác sĩ, những gia đình có trẻ bị tự kỷ cũng cần biết cách điều trị trẻ tự kỷ tại nhà để tăng cường hiệu quả và rút ngắn quá trình trị liệu, giúp các bé nhanh chóng hòa nhập với xã hội và có thêm nhiều cơ hội phát triển. Vậy điều trị trẻ tự kỷ ở nhà như thế nào tốt nhất? Bài viết ngay sau đây sẽ chia sẻ với ba mẹ những thông tin chi tiết theo lời khuyên của các chuyên gia.
1. Tự kỷ ở trẻ là gì?
Tự kỷ là tên gọi của một hội chứng nằm trong nhóm rối loạn phát triển xâm nhập, ảnh hưởng đến nhiều mặt về sự phát triển của trẻ em nhưng chủ yếu là những khiếm khuyết về tương tác xã hội; khiếm khuyết về giao tiếp; các hành vi bất thường hoặc các mối quan tâm bị thu hẹp, rập khuôn và lặp lại.
Nguyên nhân gây ra tự kỷ ở trẻ có thể do di truyền (tổn thương gen), tổn thương não bộ và yếu tố môi trường trong quá trình còn nằm trong bụng mẹ hoặc giai đoạn đầu đời. Tùy từng tác nhân cụ thể sẽ gây ra 2 loại tự kỷ ở trẻ, bao gồm:
- Tự kỷ điển hình: Là tự kỷ bẩm sinh, khiến trẻ chậm phát triển hoặc các triệu chứng xuất hiện ngay sau sinh đến trước 3 tuổi.
- Tự kỷ không điển hình: Là tự kỷ mắc phải trong giai đoạn sau 3 tuổi, thời gian trước 3 tuổi vẫn có sự phát triển bình thường. Tuy nhiên sau đó, trẻ ngừng phát triển đột ngột hoặc thoái triển, các triệu chứng khác của tự kỷ xuất hiện.
Tự kỷ ở trẻ cũng được phân thành nhiều cấp độ từ nhẹ, trung bình đến nặng. Trường hợp trẻ tự kỷ nhẹ khó nhận biết thông qua hành vi nhưng đến giai đoạn tự kỷ nặng thì có những biểu hiện rõ rệt. Việc xác định chính xác tự kỷ thông qua những dấu hiệu thực tế không dễ dàng và không đảm bảo tỷ lệ đúng tuyệt đối.
2. Trẻ tự kỷ có chữa được không?
Theo kết luận của các chuyên gia ở nhiều nước và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tự kỷ ở trẻ liên quan đến những rối loạn phát triển của não bộ và hệ thần kinh. Vấn đề bệnh tự kỷ có chữa được hay không ở trẻ còn phụ thuộc vào mức độ nặng hay nhẹ và tình trạng cụ thể với từng trường hợp riêng biệt.
Cho đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có kết luận khoa học nào khẳng định trẻ tự kỷ có thể chữa được. Đồng thời, thế giới cũng chưa có bất kỳ loại thuốc nào dùng để chữa chuyên sâu cho bệnh tự kỷ nói chung mà chỉ có thuốc dùng hỗ trợ để cải thiện các triệu chứng tự kỷ, dùng theo chỉ định của bác sĩ điều trị.
Tuy nhiên, tất cả nghiên cứu và tổ chức y tế đều nói rằng việc phát hiện và can thiệp sớm cho trẻ tự kỷ từ trước 2 tuổi có thể giúp các bé học tập và phát triển các chức năng ngôn ngữ, giao tiếp, chức năng, hành vi quan trọng để thích ứng xã hội tốt hơn. Số lượng thống kê theo sự can thiệp này đã lên đến 80% các bé có cơ hội phát triển bình thường và hòa nhập cộng đồng.
3. Các cách điều trị trẻ tự kỷ tại nhà
Tự kỷ không hẳn chữa khỏi hoàn toàn được nhưng có thể khắc phục rất tốt nếu ba mẹ biết cách chăm sóc và luyện tập cho con tại nhà. Cụ thể hơn, theo lời khuyên từ các chuyên gia, ba mẹ có thể áp dụng một số cách chữa tự kỷ cho trẻ tại nhà như sau:
3.1. Tạo điều kiện cho trẻ tăng tương tác với thế giới
Học hỏi và thích nghi với môi trường xung quanh là yếu tố rất cần thiết với trẻ em, đặc biệt là những đứa trẻ tự kỷ. Do vậy, việc đầu tiên các gia đình có trẻ tự kỷ cần thực hiện là làm sao để trẻ không cảm thấy bản thân khác biệt so với những đứa trẻ bình thường khác.
Gia đình hãy xem bé như những đứa trẻ khác, cho bé được hòa nhập với thế giới bên ngoài, được đi chơi công viên, đến các khu vui chơi để tăng tương tác với xã hội. Cách này vô cùng đơn giản nhưng sẽ giúp ích khi dạy trẻ tự kỷ tập nói, đem đến động lực cho trẻ nói chuyện nhiều hơn.
3.2. Dùng ngôn ngữ đơn giản và giao tiếp phi ngôn từ
Khả năng tiếp thu ngôn ngữ của trẻ tự kỷ bị hạn chế, hoàn toàn không được linh hoạt như trẻ con bình thường. Vì vậy, người lớn chỉ nên sử dụng những từ ngữ đơn giản và ngắn gọn, tránh sử dụng những từ quá phức tạp sẽ khiến trẻ bối rối và cảm thấy rất khó khăn khi không hiểu được.
Bên cạnh đó, giao tiếp bằng lời nói có nền tảng từ hình thức giao tiếp phi ngôn ngữ. Vậy nên khi điều trị trẻ tự kỷ tại nhà, các thành viên có thể y bắt chước tất cả các hành động và cử chỉ của trẻ để giúp trẻ học hỏi từ thế giới bên ngoài tốt hơn, nhanh hơn, hỗ trợ trẻ thích nghi với các kỹ năng giao tiếp trong tương lai.
3.3. Dạy cho trẻ về những sự vật gắn liền với cảm giác
Trẻ tự kỷ sẽ bị rối loạn cảm giác và hạn chế về khả năng diễn đạt, cảm nhận hay bày tỏ cảm xúc. Để khắc phục vấn đề này tốt nhất, ba mẹ nên liên kết những sự vật và cảm xúc của con người lại với nhau rồi dạy cho trẻ một cách chậm rãi, từ từ để trẻ có thể tiếp thu tốt hơn.
Ví dụ như khi trẻ đến mở tủ lạnh, hãy nói với trẻ rằng việc làm này của con được thực hiện khi trẻ đói hoặc khát nước. Việc dạy trẻ về sự vật và cảm xúc theo cách như vậy sẽ giúp trẻ biết thêm về những sự vật xung quanh và gắn liền chúng với những cảm xúc khác nhau.
3.4. Tích cực giao tiếp bằng ánh mắt với trẻ tự kỷ
Trẻ bị tự kỷ có xu hướng không bao giờ nhìn thẳng vào mắt người khác khi giao tiếp vì bản thân trẻ cảm thấy sợ sệt điều gì đó. Tình trạng này kéo dài mà không có sự điều chỉnh, cải thiện sớm sẽ gây ảnh hưởng đến cả khả năng giao tiếp lẫn tâm lý và thói quen của trẻ.
Ba mẹ có thể giúp trẻ điều chỉnh với cách dán một miếng dán ngộ nghĩnh lên trán của mình để thu hút sự chú ý của trẻ giúp trẻ học cách nhìn vào mắt người khác. Chờ cho trẻ quen dần với việc này thì nhắc nhở khéo léo để trẻ luôn nhìn vào mặt của người đang nói chuyện với mình.
3.5. Tạo không gian riêng và điều kiện cho trẻ tự học
Tạo cho trẻ có không gian riêng và tự học là cách điều trị trẻ tự kỷ tại nhà không thể bỏ qua. Cách này tốn khá nhiều thời gian, đòi hỏi sự kiên nhẫn và hạn chế can thiệp từ ba mẹ nhưng cho phép trẻ tự phân tích và hiểu rõ tình huống hơn, mang đến hiệu quả lâu dài và bền vững hơn.
Ba mẹ có thể áp dụng cụ thể ngay cả khi trẻ tự kỷ tập nói. Chẳng hạn như khi đặt câu hỏi cho trẻ hoặc khi thấy trẻ muốn một cái gì đó, hãy dừng lại một lúc để trẻ có thời gian trả lời hoặc nói lên những mong muốn của mình. Sau đó, cha mẹ nhanh chóng trả lời và đáp ứng nhu cầu (chính đáng) để trẻ cảm nhận được sức mạnh của lời nói và giao tiếp, khuyến khích trẻ nói nhiều hơn.
3.6. Dùng thiết bị công nghệ hỗ trợ và đồ chơi cho trẻ tự kỷ
Hiện nay đã có một số ứng dụng và trò chơi được thiết kế riêng giúp trẻ tự kỷ học tập thú vị, hiệu quả hơn. Quá trình điều trị cho trẻ tự kỷ tại nhà sẽ trở nên dễ dàng hơn khi áp dụng công nghệ mới và các phương pháp hỗ trợ trực quan của các thiết bị như vậy vì trẻ sẽ cảm thấy vui vẻ hơn khi tìm hiểu.
Đồng thời, thị trường đã phát triển rất nhiều mẫu đồ chơi dành cho trẻ tự kỷ ở nhiều giai đoạn khác nhau. Ba mẹ có thể chọn mua cho con một loại phù hợp trong các nhóm như sau:
Đồ chơi hấp dẫn thị giác: Có chuyển động và âm thanh kết hợp vận động của tay, thu hút sự chú ý của trẻ tự kỷ.
- Bong bóng xà phòng, chong chóng
- Đàn gõ, vòng lò xo ngũ sắc
- Bóng gai phát sáng, đèn phát sáng nhiều màu
- Đồ chơi ghép hình, tranh ảnh, sách truyện…
Đồ chơi giả vờ, đóng vai: Hỗ trợ phát triển khả năng tương tác với người khác và trí tưởng tượng
- Búp bê, thú bông
- Bộ cốc chén, nấu ăn, bộ cắt hoa quả
- Bàn chải, lược, bát thìa, giấy ăn
- Các trò chơi đóng vai bác sĩ, y tá, giáo viên,…
Đồ chơi vận động tinh: Tăng cường phát triển kỹ năng vận động phối hợp tay mắt, sự kiên trì, điều hòa rối loạn cảm giác.
- Bảng từ, giấy, bút sáp và chì màu, đất nặn, kéo giấy, cắt màu,…
- Xâu chuỗi, hạt, logo, đồ chơi lắp ghép,…
Đồ chơi vận động cơ thể: Ít phải dùng ngôn ngữ, cải thiện điều hòa vận động.
- Cầu trượt, xích đu, bập bênh, ném bóng, đá bóng…
- Lăn nhún trên bóng to; Bàn nhún, câu thăng bằng…
- Kéo dây chun, xe đạp, xe lắc, xe điện,…
3.7. Tạo điều kiện để trẻ tăng cường hoạt động hàng ngày
Ba mẹ không nên để trẻ tự kỷ nhàn rỗi mà có thể hướng dẫn cho trẻ những việc bản thân bé có thể làm được trong khả năng. Đặc biệt là những việc tự phục vụ bản thân như gấp quần áo, mang giày, lâu mặt, rửa ray,… hoặc những hoạt động nhẹ nhàng để phụ giúp người thân trong gia đình.
Hãy cho trẻ đi bộ thường xuyên, chia thành nhiều lần trong ngày với quãng đường phù hợp độ tuổi cũng như sức khỏe của trẻ, tránh đi một lần xa, quá lâu khiến trẻ mất sức. Nếu được thì có thể cho trẻ tập bơi sớm tại theo phương pháp dạy bơi lội cho trẻ tự bế và chậm phát triển tâm thần.
Ngoài những cách điều trị trẻ tự kỷ tại nhà như chia sẻ bên trên, ba mẹ cũng cần tìm hiểu kỹ hơn về tâm lý, triệu chứng cụ thể của con. Đặc biệt, ba mẹ nên kiên trì, quan tâm nhiều hơn đến trẻ và kết hợp chế độ dinh dưỡng theo lời khuyên của chuyên gia trong quá trình điều trị. Chắc chắn trẻ sẽ khắc phục được tình trạng tự kỷ!
