Thực tế, cha mẹ nào cũng mong muốn con mình đạt được những điều tốt đẹp và thành công trong cuộc sống. Nhưng đôi khi những kỳ vọng đó lại khiến trẻ cảm thấy ngột ngạt và mệt mỏi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn biết được những dấu hiệu cho thấy cha mẹ tạo áp lực cho con cái và một số hậu quả khó lường của tình trạng này.
Dấu hiệu cho thấy cha mẹ tạo áp lực cho con cái
Ngày nay, việc cha mẹ tạo áp lực cho con cái không còn là chuyện hiếm. Nó xuất hiện rất nhiều trong mỗi gia đình, thậm chí đang ở mức báo động và cần nhanh chóng được khắc phục.
Cũng bởi hậu quả từ những áp lực mà cha mẹ tạo ra cho con cái là vô cùng nặng nề, có thể ảnh hưởng đến tâm lý, quá trình học tập và sự phát triển lâu dài của trẻ.
Để có thể ngăn chặn tình trạng này và những hậu quả mà nó gây ra, bản thân các bậc cha mẹ phải sớm nhận ra những áp lực mà mình vô tình tạo ra cho con cái. Điều này thực sự không khó, nếu có những dấu hiệu dưới đây, rất có thể con bạn đang phải chịu nhiều áp lực, căng thẳng và mệt mỏi.
Thường la mắng và chỉ trích con bạn nhiều hơn là khen ngợi
Nếu cha mẹ thường xuyên chỉ trích và phê bình con cái của họ trong hầu hết các tình huống hàng ngày, họ có thể đang tạo ra rất nhiều áp lực cho con cái của họ.
Trên thực tế, có rất nhiều bậc cha mẹ chỉ chăm chăm vào lỗi lầm của con cái mà bỏ qua, bỏ qua những điều tích cực, tốt đẹp mà con mình đã làm được. Từ đó, họ hình thành thói quen chỉ dùng những lời mắng mỏ, chỉ trích thay vì khen ngợi, khen ngợi con cái.
Cha mẹ thường có quan điểm chê bai để các con có động lực phát triển và trưởng thành, nếu liên tục khen ngợi con cái sẽ khiến trẻ ỷ lại và không biết cố gắng. Tuy nhiên, việc liên tục đưa ra những lời chỉ trích, phán xét không thể thúc đẩy trẻ tiến bộ và phát triển hơn mà ngược lại còn gây ra rất nhiều áp lực cho trẻ.
Ngay cả người lớn cũng không thích liên tục nghe những lời chỉ trích hoặc góp ý về những sai lầm của họ. Trẻ con là vậy, vì vậy để có thể giúp con đạt thành tích tốt hơn và cố gắng hết mình, cha mẹ cần biết kết hợp giữa khen và chê.
Khi con đạt được thành tích tốt hay làm được việc gì, cha mẹ cũng nên khen ngợi, khen ngợi con, đồng thời nếu con có hành vi sai trái cũng cần bình tĩnh phân tích giúp con nhận diện vấn đề thay vì cố gắng mắng mỏ và mắng nhiếc con.
Quản lý và ép buộc trẻ em quá mức
Việc quản lý chặt chẽ mọi hoạt động học tập, vui chơi của con trẻ cũng là một trong những dấu hiệu cho thấy cha mẹ đang tạo áp lực vô hình cho con cái. Thực tế, nếu trẻ vẫn đang trong độ tuổi dậy thì và chưa có đủ kinh nghiệm sống, cha mẹ cũng cần quan tâm và giúp đỡ trẻ trong một số vấn đề cần thiết.
Tuy nhiên, nếu cha mẹ tham gia quá nhiều vào các hoạt động của trẻ, kiểm soát trẻ quá mức sẽ cản trở sự phát triển của trẻ. Nhiều gia đình luôn kiểm tra sinh hoạt hàng ngày của con cái, từ việc học hành, sinh hoạt, vui chơi, kết bạn, làm việc lặt vặt của con cái cũng đều bị cha mẹ quản lý chặt chẽ.
Tất nhiên, cha mẹ quan tâm, chăm sóc con cái là đúng, nhưng sẽ không tốt nếu họ can thiệp quá nhiều vào cuộc sống của con cái, không cho chúng có không gian riêng. Để trẻ phát triển tốt, cha mẹ nên cho trẻ mắc lỗi và đối mặt để giải quyết.
Dạy con tư tưởng nghiêm trọng hóa vấn đề
Hiện nay, có rất nhiều bậc cha mẹ dạy con theo quan niệm nặng nhẹ là “được ăn cả, mất có”. Cụ thể, khi con đạt điểm kém hoặc không hoàn thành tốt bài thi như mong đợi, cha mẹ thường nói với con rằng con sẽ không có cơ hội tốt hơn, con sẽ bị bạn bè trêu chọc, chế giễu.
Mặc dù trong cuộc sống có những tình huống trẻ phải thực sự nỗ lực vì đôi khi sẽ không còn cơ hội nữa. Tuy nhiên, nếu mất lần này, trẻ vẫn còn nhiều cơ hội khác để chứng tỏ mình theo một cách khác. Khi cha mẹ liên tục “gieo” vào đầu con cái những suy nghĩ tiêu cực sẽ khiến trẻ cảm thấy vô cùng áp lực, tâm lý bị đè nặng.
Thậm chí, có một số cha mẹ không chỉ tạo áp lực cho con cái trong những tình huống, sự kiện quan trọng mà ngay cả những việc nhỏ nhặt hàng ngày như bài kiểm tra 15 phút, cuộc thi trên lớp,…
Điều này khiến trẻ cảm thấy quá tải, căng thẳng và lo lắng, đôi khi không thể đạt được kết quả như mong muốn. Vì vậy, cha mẹ hãy nhớ rằng trẻ nhỏ còn rất nhiều cơ hội để tỏa sáng, đừng áp đặt suy nghĩ và mong muốn của mình vào con, điều này sẽ khiến trẻ cảm thấy ngột ngạt.
So sánh con với bạn bè cùng trang lứa
“Con nhà người ta” là câu nói thường thấy của các bậc cha mẹ khi trò chuyện và dạy dỗ con cái. Cha mẹ thường tham khảo các bạn cùng trang lứa và so sánh con mình với họ, thậm chí nghĩ rằng sẽ tốt biết bao nếu con mình có thể giống như đứa trẻ / cậu bé đó.
Những lời nói tưởng chừng như vô thưởng vô phạt của cha mẹ nhưng lại tạo áp lực rất lớn cho con cái, thậm chí nếu thường xuyên bị so sánh này nọ, còn khiến trẻ có nguy cơ cao bị trầm cảm, rối loạn lo âu, căng thẳng,…
Sự so sánh thường xuyên của cha mẹ với những đứa trẻ khác sẽ khiến trẻ phát triển lòng tự ti, nhút nhát, không dám thể hiện bản thân và ngại tham gia các hoạt động, lĩnh vực hàng ngày. Trẻ sẽ có tâm lý cho rằng mình kém cỏi, không vượt trội như những đứa trẻ mà cha mẹ vẫn thường nhắc đến.
Đặt mục tiêu và kỳ vọng quá nhiều cho việc học của con
Sự kỳ vọng của cha mẹ vào con cái có thể xuất phát từ tình yêu thương và mong muốn con cái có một cuộc sống hạnh phúc và thành công trong tương lai.
Hiện nay, có rất nhiều trường hợp cha mẹ đặt mục tiêu học tập quá lớn cho con, khiến con luôn cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng và áp lực mỗi khi đến trường. Nhiều em không có đủ thời gian để nghỉ ngơi, vui chơi đúng lứa tuổi vì lịch học quá bận rộn.
Vì muốn con đạt điểm cao, đạt hạng nhất trong mỗi bài kiểm tra, kỳ thi nên các bậc phụ huynh ép con học liên tục. Hơn nữa, nhiều gia đình hiện nay chỉ đánh giá năng lực của con mình qua điểm số mà quên đi sự cố gắng, phấn đấu của trẻ.
Cha mẹ nên nhớ rằng mỗi đứa trẻ có những khả năng khác nhau và điểm số chỉ là công cụ để đánh giá và tổng kết những gì trẻ đã được dạy, nó không thể quyết định hết khả năng của trẻ em.
Cha mẹ thường cáu gắt và mất bình tĩnh
Đôi khi, vì sự kỳ vọng quá lớn của cha mẹ dành cho con cái mà nhiều bậc cha mẹ trở nên nóng giận và dễ mất bình tĩnh, nhất là khi con cái không đạt được những điều mình mong đợi. Việc thường xuyên cáu giận, cáu gắt, mắng mỏ, thậm chí đánh đập trẻ sẽ gây áp lực rất lớn, khiến tâm lý của trẻ bị ảnh hưởng nặng nề.
Một số trường hợp khác, do quá mệt mỏi, căng thẳng với cuộc sống mưu sinh và áp lực từ công việc bên ngoài, cha mẹ đã trút giận lên con cái. Nếu cha mẹ thường xuyên mất bình tĩnh, không kiểm soát tốt hành vi, cảm xúc của mình sẽ khiến trẻ luôn trong trạng thái căng thẳng, lo lắng, bất an.
Có tâm lý áp đặt, không lắng nghe ý kiến của trẻ.
Các bậc cha mẹ thường có tâm lý muốn con cái làm theo ý mình. Thực tế, sự định hướng của cha mẹ sẽ giúp ích rất nhiều cho sự phát triển và thành công của trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, nếu cha mẹ có tâm lý quá áp đặt, muốn quyết định mọi vấn đề của con cái thì cũng tạo ra những áp lực, căng thẳng nhất định cho trẻ. Cũng bởi đôi khi ước mơ, sở trường của con trẻ khác xa với những gì cha mẹ định hướng và mong muốn.
Thực tế cho thấy, có rất nhiều trẻ chưa được chính những người thân trong gia đình, đặc biệt là cha mẹ của mình, chưa thực sự lắng nghe và thấu hiểu. Các bậc cha mẹ luôn nghĩ rằng con mình còn nhỏ, chưa thể tự quyết định các vấn đề của mình, từ đó sẽ tự sắp xếp theo ý mình.
Một số trẻ khi đưa ra ý kiến, mong muốn cũng bị cha mẹ phớt lờ, bỏ qua. Điều này gây ra nhiều bất ổn về tâm lý của trẻ, khiến trẻ không thể phát triển toàn diện.
Hậu quả khi cha mẹ tạo áp lực lên con cái
Sự quan tâm, chăm sóc và lo lắng quá mức của cha mẹ đôi khi sẽ biến thành áp lực lớn đối với con cái. Tình trạng này nếu không được phát hiện và khắc phục sớm, trẻ sẽ phải gánh chịu rất nhiều hậu quả nghiêm trọng. Cụ thể như:
Tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần
Khi áp lực thường xuyên, trẻ sẽ trở nên mệt mỏi, căng thẳng và lo lắng về mọi thứ xung quanh. Sự kỳ vọng quá lớn của cha mẹ khiến trẻ cảm thấy căng thẳng khi học hành, trẻ không còn hứng thú với các hoạt động bên ngoài, thậm chí những sở thích, đam mê vốn có của trẻ cũng dần bị giảm sút.
Lúc này, trẻ dễ nảy sinh tâm lý tiêu cực với việc học, đôi khi do quá áp lực mà kết quả học tập không còn tốt, thậm chí ảnh hưởng đến tâm lý và hình thành những căn bệnh nguy hiểm. chẳng hạn như rối loạn lo âu và trầm cảm.
Kèm theo đó, khi đối mặt với hàng loạt áp lực từ cha mẹ, trẻ sẽ bị rối loạn ăn uống, mất ngủ, suy kiệt cơ thể và có những hành vi sai trái như gian lận trong thi cử, nói dối,…
Bên cạnh đó, khi trẻ bị căng thẳng do áp lực mà cha mẹ đang tạo ra cũng ảnh hưởng đến sức khỏe dạ dày của trẻ, khiến trẻ bị tiêu chảy, đau đầu, mẩn ngứa hoặc một số vấn đề khác. Nhiều đứa trẻ cảm thấy chán ghét việc học, càng cố ép buộc chúng càng nảy sinh lòng căm thù cha mẹ.
Con cái dần xa cách cha mẹ
Có thể những áp lực mà con cái phải gánh chịu từ cha mẹ chỉ xuất phát từ tình yêu thương, sự quan tâm và mong muốn được che chở của con cái.
Tuy nhiên, những áp lực này nếu không sớm được tháo gỡ sẽ vô tình tạo nên rào cản rất lớn giữa cha mẹ và con cái, con cái cũng dần sống ly thân, không muốn tâm sự, chia sẻ với người thân.
Nếu cha mẹ thường xuyên la mắng, áp đặt và so sánh con mình với người khác sẽ khiến trẻ sợ hãi và chán ghét những người thân yêu của mình. Trẻ sẽ có tâm lý muốn sống tự lập, giấu nhẹm mọi vấn đề đang gặp phải từ việc học hành đến sinh hoạt hàng ngày.
Điều này dần dần khiến cho hai thế hệ ngày càng xa cách, đến một lúc nào đó cha mẹ sẽ không còn biết suy nghĩ và tình cảm của con cái nữa.
Buông tay, thái độ bất cẩn
Khi áp lực mà cha mẹ đặt lên con cái vượt quá sức chịu đựng, trẻ sẽ có xu hướng bỏ cuộc và không còn quan tâm đến mọi thứ xung quanh. Lúc này, những áp lực, lời nói hay hành vi của người lớn sẽ không còn ảnh hưởng gì đến trẻ. Thậm chí, trẻ còn tỏ ra chống đối, muốn phản kháng.
Có nhiều trường hợp trẻ rút dần, tự bao bọc mình trong lớp vỏ an toàn để tránh những áp lực dù là nhỏ nhất từ cha mẹ. Nhiều trường hợp cha mẹ có thể đánh mất con nếu không kịp thời phát hiện và khắc phục những hành vi, lối suy nghĩ gây áp lực cho con.
Bài viết trên đây đã giúp bạn đọc biết được một số dấu hiệu cho thấy cha mẹ đang tạo áp lực cho con cái. Thay vì cố ép trẻ làm theo ý mình và đạt được những kỳ vọng không phù hợp với thực tế, cha mẹ nên khuyến khích, động viên trẻ cố gắng trong mọi việc.
