Những trải nghiệm đau thương trong thời thơ ấu có thể gắn bó với trẻ suốt đời và gây ra nhiều hệ lụy cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Trẻ có thể kém thông minh, có những hành vi trái ngược với lứa tuổi bình thường. Muốn giải đáp thắc mắc sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ như thế nào thì hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ như thế nào
Bị bạo lực học đường, xâm hại tình dục, là nạn nhân của những vụ tai nạn thương tâm đều có thể gây sang chấn tâm lý ở trẻ em. Trẻ nhỏ có tâm lý rất yếu nên những tổn thương tinh thần này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần, theo chúng suốt đời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bình thường của trẻ.
Mức độ tổn thương và hậu quả của nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân tổn thương, mức độ nghiêm trọng, có tổn thương thực thể hay không, tuổi tác và cách giải quyết hậu quả của việc tổn thương. Tương tự như người lớn, có những đứa trẻ có thể nhanh chóng quên đi những biến cố đau thương, nhưng cũng có những đứa trẻ lưu giữ mãi những khoảnh khắc đen tối ấy trong lòng.
Ở trẻ em bị tổn thương, có thể có những dấu hiệu rõ ràng như thay đổi tâm trạng, có xu hướng bạo lực hơn, thiếu sự đồng cảm yêu thương hoặc có xu hướng hoảng sợ không có lý do. Tuy nhiên, cha mẹ không đủ tinh tế có thể cho rằng đó là do tính cách của con mình, cố sửa mà không nghĩ đó là bệnh lý, dễ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Vậy sang chấn tâm lý ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của trẻ?
Giảm phát triển trí não
Trẻ bị sang chấn tâm lý thường có xu hướng kém phát triển trí não hơn bình thường. Trẻ thường có những lo lắng và sợ hãi mơ hồ, ngủ không ngon giấc, hay gặp ác mộng về quá khứ. Tình trạng này diễn ra lâu ngày khiến bé luôn trong tình trạng lờ đờ, thiếu ngủ, kém tập trung, học kém.
Ngoài ra, những đứa trẻ bị bạo hành trong thời thơ ấu cũng có xu hướng chậm phát triển trí tuệ với chỉ số thông minh thấp. Nguyên nhân có thể do những tác động bên ngoài ảnh hưởng đến não bộ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, chậm biết đi, trí nhớ kém, không thể diễn đạt nói dài dòng.
Mất cân bằng giữa các kỹ năng hành vi, nhận thức và xã hội
Những trải nghiệm kinh hoàng trong thời thơ ấu có thể khiến trẻ có những hành vi, suy nghĩ, suy nghĩ lệch lạc với chuẩn mực của xã hội. Ví dụ, trẻ bị bạo hành sẽ có xu hướng bạo lực hơn, không có tình yêu thương động vật, dễ bắt nạt bạn bè. Thậm chí trẻ bị xâm hại tình dục kéo dài có thể bị “tẩy não” bởi thủ phạm và coi đó là điều hiển nhiên.
Trẻ có thể không nhận thức đúng sai, hành động theo bản năng của mình, khó cư xử như bình thường, ngay cả khi lớn hơn, trẻ vẫn hành xử như trẻ nhỏ. Đồng thời, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc rèn luyện các kỹ năng cơ bản trong cuộc sống hàng ngày.
Trẻ bị sang chấn tâm lý khi lớn lên thường có xu hướng bạo lực, hoặc trở thành người xấu, có thói ăn cắp vặt, chống đối xã hội và rất dễ dẫn đến con đường phạm tội. Nó đặc biệt có khả năng xảy ra với trẻ em từng bị bạo lực trong thời thơ ấu.
Tăng nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý
Sang chấn tâm lý hoàn toàn có thể dẫn đến việc trẻ mắc các bệnh tâm lý nghiêm trọng như trầm cảm ở trẻ em, rối loạn lo âu, rối loạn hành vi. Các triệu chứng điển hình của tình trạng này là thay đổi tâm trạng, trở nên lầm lì, ít nói, sợ hãi xung quanh, hoảng loạn tột độ, không muốn nói chuyện với bố mẹ, thường chỉ muốn ở một mình, khóc lóc, dễ bị kích động,…
Nguyên nhân có thể do trẻ thường xuyên bị ám ảnh, sợ hãi mà không nói ra được, cha mẹ không hiểu nhưng vẫn gây áp lực. Đặc biệt ở nhóm trẻ lớn hơn, những trẻ có nhận thức nhưng không thể hiện rõ nỗi sợ hãi, hoặc bị cấm tiết lộ (như trẻ bị xâm hại tình dục) thường gây ra những vết thương sâu trong cuộc đời và dẫn đến bệnh tâm thần.
Bên cạnh đó, ở một số trẻ bị sang chấn tâm lý, nếu liên quan đến tai nạn giao thông, mất nội tạng rất dễ bị bạn bè trêu chọc. Những đứa trẻ bị xâm hại không chỉ phải chịu vết thương lòng suốt đời mà còn bị những người xung quanh gièm pha, kỳ thị nếu chẳng may bị phát hiện. Một số trẻ thậm chí có thể có xu hướng tự tử, tự làm tổn thương bản thân do bị bạo hành bằng lời nói sau những sang chấn tâm lý.
Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ
Ở những trẻ gặp sang chấn tâm lý quá sớm có thể bị chậm phát triển ngôn ngữ. Trẻ gặp khó khăn trong việc thể hiện bản thân, nói lộn xộn, không có logic, khó hiểu, trẻ tự nói hoặc lặp lại từ ngữ.
Trẻ lớn mắc các bệnh tâm thần như trầm cảm hoặc rối loạn hoảng sợ cũng thường gặp vấn đề trong việc thể hiện ngôn ngữ và mong muốn của chính mình. Đây cũng là một trong những vấn đề mà sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ rất nguy hiểm.
Mất thị lực và thính giác
Nó cũng phụ thuộc vào những sự kiện đau thương mà em bé đã trải qua. Ở trẻ em bị chấn thương tâm lý do tai nạn bất ngờ, nổ khí lớn, hỏa hoạn có thể bị các vấn đề về thính giác và thị lực. Tuy nhiên, việc tìm ra nguyên nhân gây ra tổn thương cho các cơ quan này có thể không mang lại kết quả.
Giống như rối loạn tâm thần soma, những vấn đề này có thể liên quan đến yếu tố tâm lý, cơ chế này vẫn chưa được xác định. Điều này đôi khi có thể khiến cha mẹ và những người xung quanh nghĩ rằng trẻ đang nói dối, khiến trẻ cảm thấy bực bội, khó chịu và khiến những tổn thương tâm lý nặng nề hơn.
Sức khỏe thể chất suy giảm
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sức khỏe thể chất và tinh thần có quan hệ mật thiết với nhau. Các vấn đề về thể chất có thể làm tinh thần suy kiệt và ngược lại, khi các yếu tố tinh thần suy giảm thì thể chất không thể ở trạng thái tốt nhất.
Chấn thương tâm lý gây căng thẳng kéo dài và dẫn đến hàng loạt các vấn đề khác như huyết áp cao / thấp bất thường, đau nhức cơ thể,… Đặc biệt, một số vấn đề sức khỏe có thể liên quan đến chấn thương tâm lý ở trẻ em bao gồm
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch
- Rối loạn tiêu hóa
- Rối loạn vị giác
- Tăng nguy cơ mắc bệnh phổi mãn tính
- Tăng mức độ cao của protein phản ứng C
- Tăng nguy cơ béo phì
- Hệ thống miễn dịch suy yếu, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhẹ
- Tăng nguy cơ ung thư
Tất nhiên, khi sức khỏe giảm sút sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của trẻ nhỏ. Trẻ em có thể còi cọc, suy dinh dưỡng hoặc béo phì, hoặc nói chung là có vấn đề về ngoại hình. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chấn thương thời thơ ấu nếu không được kiểm soát sớm có thể làm giảm tuổi thọ khi trưởng thành.
Sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ – tự tử
Xu hướng tự làm hại, tự sát là một trong những xu hướng gây hậu quả nghiêm trọng nhất liên quan đến hậu quả của chấn thương. Ở trẻ nhỏ, khi chưa có nhận thức đúng đắn, chưa hiểu thế nào là tự tử, chúng có thể tự làm mình bị thương bằng cách véo mình, giật tóc, đập đầu vào tường. Tuy nhiên, khi lớn hơn, chúng sẽ tự phát sinh ra các hành vi tự sát như uống thuốc ngủ, nhảy lầu, v.v.
Đây là một hậu quả rất đáng tiếc do cha mẹ không có biện pháp chăm sóc và can thiệp kịp thời cho trẻ nhỏ. Trong trường hợp không may mắn, đứa bé không còn trên đời, những tổn thương có thể xuất hiện ở cha mẹ và những người thân xung quanh, khiến họ đau khổ suốt đời vì không quan tâm đến con.
Có xu hướng tìm đến rượu và ma túy
Sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ không chỉ về tinh thần, thể chất mà còn ảnh hưởng đến nhân cách của trẻ khi trưởng thành. Trẻ em có thể có xu hướng tìm đến rượu và thuốc lá ngay từ khi còn nhỏ, ngay từ tuổi vị thành niên để giải tỏa cảm xúc.
Nhiều bậc cha mẹ khi phát hiện những trạng thái này thường cho rằng trẻ nổi loạn, tâm lý tuổi mới lớn mà ít nghĩ rằng nó liên quan đến vấn đề tâm lý từ nhỏ. Nếu không kiểm soát được điều này trong giai đoạn đầu có thể gây ra rất nhiều hệ lụy về sau.
Làm thế nào để khắc phục hậu quả của những sang chấn tâm lý ở trẻ em
Không phải tất cả trẻ em sau chấn thương đều gặp phải hậu quả như nhau, có những trẻ vẫn có thể phát triển theo hướng tốt, có thể vươn lên từ chấn thương và làm những công việc giúp đỡ những người có hoàn cảnh giống mình. Điều quan trọng nằm ở sự chăm sóc và hỗ trợ thông qua gia đình trong thời gian chữa bệnh.
Những đứa trẻ có thể vô tư, nhưng cũng có những đứa trẻ rất nhạy cảm. Giai đoạn sau chấn thương có thể là một khoảng thời gian rất khó khăn đối với con bạn. Vì vậy, nếu phát hiện trẻ có những dấu hiệu bất thường về tâm lý, cha mẹ cần nhanh chóng tiến hành điều trị để ngăn chặn những hậu quả xấu khác ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
Tâm lý trị liệu
Ngay sau thời điểm chấn thương, tốt nhất cha mẹ nên đưa con đi vật lý trị liệu để được hướng dẫn cách phục hồi tinh thần, loại bỏ những điều tiêu cực để con nhanh chóng trở lại cuộc sống bình thường. Trẻ nhỏ chưa thể bộc lộ hết nỗi đau vô hình mà mình đang phải chịu, vì vậy thay vì thấy con có biểu hiện bất thường nên đi điều trị, cha mẹ nên đưa trẻ đi trị liệu ngay từ đầu.
Liệu pháp chấp nhận sẽ giúp hướng suy nghĩ của bé về quỹ đạo bình thường, xóa bỏ những nỗi đau vô hình và giúp bé lạc quan, vui vẻ trở lại. Cần sớm loại bỏ những bóng ma tâm lý để bé nhanh chóng trở lại nhịp sống bình thường.
Vai trò quan trọng của gia đình
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và khắc phục hậu quả do chấn thương tâm lý của trẻ. Gia đình cần dành nhiều thời gian hơn để yêu thương chăm sóc con cái, tạo không khí bình thường như trước khi sự việc đau buồn xảy ra, tránh càng nhiều càng tốt để nhớ lại những sự việc đó một cách đột ngột.
Cha mẹ nên tham gia các lớp trị liệu tâm lý cùng con để nhận được sự hỗ trợ và hướng dẫn cách chăm sóc con sao cho hiệu quả nhất. Cụ thể, bố mẹ có thể tham khảo những lưu ý sau
- Nói chuyện và tâm sự với bé hàng ngày, nếu bé sợ hãi hãy ngủ cùng bé vào buổi tối để bé yên tâm hơn.
- Nhanh chóng khôi phục lại cuộc sống như trước đây để bé có thể hòa nhập nhanh chóng
- Không đề cập trực tiếp đến sự kiện đau thương. Tuy nhiên, việc để bé tự giải quyết những vấn đề này là cần thiết, nên bắt đầu từ từ. Hãy đợi thời cơ thích hợp để trẻ sẵn sàng nói về điều đó, đừng ép buộc.
- Trẻ cũng có thể có xu hướng vẽ hoặc viết về những gì trẻ đã trải qua thay vì nói trực tiếp về nó, đây cũng là cách để trẻ giải tỏa cảm xúc rất tốt.
- Luôn khen ngợi trẻ khi trẻ làm tốt công việc
- Trấn an anh ta, nói cho anh ta biết những gì anh ta làm là không sai và giải thích tình hình cho anh ta. Khuyến khích con bạn nói về những trải nghiệm suy nghĩ của bản thân, nhưng cần giải thích để chúng không cảm thấy tội lỗi
- Cho trẻ tham gia các hoạt động tích cực để giải phóng năng lượng tiêu cực, chẳng hạn như tập thể dục hàng ngày, chạy bộ, leo núi, v.v.
- Tìm các nhóm hỗ trợ chữa bệnh cho con bạn nếu cần
- Theo dõi nếu con bạn có xu hướng không ổn định, thường tự làm hại bản thân, mất cảm xúc
- Thường xuyên liên lạc với bác sĩ hoặc các chuyên gia khác để có các biện pháp kiểm soát trẻ sơ sinh phù hợp.
Sang chấn tâm lý ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ cả về thể chất và tinh thần, có thể làm thay đổi tương lai của trẻ theo chiều hướng xấu. Vì vậy, gia đình cần là bờ vai vững chắc để che chở, yêu thương và đưa bé vượt qua mọi giông bão phía trước.
