Các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai

Rất ít thuốc chống trầm cảm được dùng cho phụ nữ mang thai vì hầu hết đều có nguy cơ gây dị tật bẩm sinh và tăng các biến chứng thai kỳ. Tuy nhiên, trên thực tế, một số loại thuốc vẫn được sử dụng khi bác sĩ thấy lợi ích mang lại nhiều hơn nguy cơ có thể xảy ra. Vậy thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai loại nào an toàn? Chúng ta cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

Các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai

Quá trình mang thai khiến phụ nữ phải chịu nhiều áp lực, căng thẳng, đồng thời nội tiết tố cũng thay đổi nên có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm rất cao. Các triệu chứng của bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra nhiều hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Hiện nay, sử dụng thuốc đang là phương pháp được nhiều người áp dụng và được đánh giá là mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai cần cẩn trọng trong việc lựa chọn và sử dụng thuốc. Dưới đây là thông tin về một số loại thuốc chống trầm cảm có thể được sử dụng trong thai kỳ:

1. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI)

SSRIs là một nhóm thuốc có thể được sử dụng để điều trị trầm cảm ở phụ nữ mang thai. Các loại thuốc này không gây dị tật bẩm sinh nhưng lại làm tăng nguy cơ dị tật tim cho thai nhi. Nhìn chung, SSRIs là nhóm thuốc an toàn nhất cho phụ nữ mang thai (đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba).

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) ức chế có chọn lọc sự tái hấp thu chất dẫn truyền thần kinh – serotonin. Qua đó có thể cải thiện các triệu chứng của bệnh trầm cảm như buồn bã, chán nản, mất hứng thú, bi quan, tâm trạng thấp,… Mặc dù được coi là thuốc chống trầm cảm an toàn cho phụ nữ mang thai nhưng SSRIs cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ.

• Fluoxetine

Khi trẻ sơ sinh tiếp xúc với fluoxetine trong ba tháng cuối của thai kỳ, sẽ tăng nguy cơ biến chứng và phải nhập viện, bao gồm cả việc cho ăn bằng ống và hỗ trợ hô hấp. Thuốc này sẽ chỉ được sử dụng cho phụ nữ mang thai khi lợi ích nhiều hơn nguy cơ.

Vì chỉ gây hại trong 3 tháng cuối của thai kỳ nên Fluoxetine sẽ được chỉ định trong quý I và quý II. Để an toàn, thuốc chống trầm cảm này được dùng cho phụ nữ mang thai với liều lượng thấp (20mg).

• Citalopram

Trong một nghiên cứu lâm sàng, việc sử dụng citalopram trong thời kỳ sơ sinh không liên quan đến nguy cơ gây quái thai rõ ràng. Tuy nhiên, Citalopram chỉ được dùng cho phụ nữ có thai và đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ khi lợi ích vượt trội so với nguy cơ có thể xảy ra.

Vì nó không được chứng minh là làm tăng nguy cơ dị tật thai nhi trong ba tháng đầu, Citalopram được sử dụng trong thời kỳ đầu mang thai. Khi sử dụng loại thuốc này, bà bầu có thể gặp một số tác dụng phụ như khô miệng, nhức đầu, buồn ngủ, buồn nôn, chán ăn, táo bón, v.v.

• Escitalopram

Escitalopram là đồng phân đối quang quang học của thuốc Citalopram, vì vậy những tác động mà thuốc gây ra cho thai nhi sẽ tương tự nhau. Cũng giống như các loại thuốc khác, loại thuốc này sẽ được chỉ định sử dụng cho bà bầu bị trầm cảm khi mang thai nếu lợi ích mang lại nhiều hơn nguy cơ.

Sertraline – Thuốc chống trầm cảm phổ biến nhất cho phụ nữ mang thai

Phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai sẽ được chỉ định sử dụng Sertraline khi lợi ích nhiều hơn nguy cơ. Tuy nhiên, một báo cáo y tế đã chỉ ra một trường hợp trẻ sơ sinh gặp phải các triệu chứng cai nghiện khi người mẹ sử dụng Sertraline trong thời kỳ mang thai. Trẻ sẽ gặp một số triệu chứng như mất ngủ, trằn trọc, cáu gắt, quấy khóc, ăn uống kém…

Nhìn chung, sử dụng Sertraline liều thấp (50-100mg) trong thời gian đầu của thai kỳ có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng trầm cảm trong thai kỳ. Ngoài ra, thuốc vẫn được sử dụng ở các giai đoạn khác của thai nhi để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm hơn là biến chứng thai nghén là hành vi tự sát.

2. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI)

Đây cũng được coi là sự lựa chọn phù hợp cho những phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai. Tuy nhiên, trong một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng SNRIs trong giai đoạn cuối thai kỳ có ảnh hưởng đến tình trạng chảy máu sau sinh.

SNRIs hoạt động bằng cách ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine, do đó làm tăng mức độ của các chất dẫn truyền thần kinh này bên trong não. Với cơ chế này, SNRIs khá hiệu quả trong việc cải thiện các triệu chứng cảm xúc ở bệnh nhân trầm cảm. Sử dụng chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine trong thai kỳ cũng mang lại một số rủi ro. Mặc dù vậy, ma túy vẫn được sử dụng trong một số trường hợp để ngăn chặn hành vi tự làm hại và tự sát.

• Venlafaxine

Trong trường hợp cần thiết hoặc khi lợi ích mang lại nhiều hơn nguy cơ có thể xảy ra, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc này cho những thai phụ đang bị trầm cảm. Tương tự như SSRIs, Venlafaxine được xếp vào loại C trong phân loại thuốc an toàn cho phụ nữ mang thai (tức là có thể có nguy cơ).

Hiện nay, một số nghiên cứu đã chỉ ra bằng chứng rằng venlafaxine gây ra thai chết lưu, sẩy thai và dị tật thai nhi. Thuốc cũng được chứng minh là bài tiết qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ sơ sinh. Hơn nữa, do chưa có nhiều kinh nghiệm sử dụng Venlafaxine cho phụ nữ có thai nên việc chỉ định thuốc này trong thai kỳ rất hạn chế.

• Desvenlafaxine

Desvenlafaxine sẽ được kê đơn cho bệnh nhân đang mang thai nếu lợi ích tiềm ẩn là lý do cho những rủi ro. Đối với những bệnh nhân đang có ý định sinh con trong tương lai cũng nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi sử dụng Desvenlafaxine.

Về cơ bản, Desvenlafaxine mới chỉ được cho phép sử dụng từ năm 2008 và hiệu quả cũng hạn chế hơn Venlafaxine. Vì vậy, thuốc này ít được sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú. Mặc dù vậy, Desvenlafaxine vẫn được xếp vào Nhóm C cùng với các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).

3. Thuốc chống trầm cảm ba vòng

Nhóm thuốc này sẽ bao gồm Imipramine, amitriptyline, clomipramine thường được sử dụng trong các trường hợp trầm cảm. Mặc dù nhóm thuốc này không phải là lựa chọn ưu tiên cho phụ nữ mang thai, nhưng đôi khi nó được sử dụng khi các loại thuốc khác không đáp ứng.

• Thuốc amitriptyline

Amitriptyline là thuốc chống trầm cảm ba vòng loại C sẽ chỉ được sử dụng trong thời kỳ mang thai nếu không có thuốc thay thế. Trong một thí nghiệm tiến hành trên động vật, người ta thấy rằng, Amitriptylin có nhiều loại dị tật bẩm sinh như dị tật giảm chi ở trẻ sơ sinh, hội chứng cai thuốc ở trẻ sơ sinh gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ, run rẩy, khóc thét lên, rối loạn giấc ngủ, v.v.

• Clomipramine

Giống như Amitriptyline, Clomipramine không phải là lựa chọn đầu tiên để điều trị trầm cảm khi mang thai. Tuy nhiên, loại thuốc này sẽ được sử dụng nếu bệnh nhân không có lựa chọn thay thế nào tốt hơn.

Các chuyên gia nói rằng tình trạng thu hồi và độc tính của clomipramine đã được báo cáo ở trẻ sơ sinh có mẹ sử dụng thuốc trong thời kỳ mang thai. Cụ thể, trẻ có thể bị tím tái, run, suy hô hấp, khó thở, hạ thân nhiệt, bứt rứt, vã mồ hôi, giảm trương lực cơ, co giật.

• Imipramine

Imipramine cũng là thuốc chống trầm cảm cho phụ nữ mang thai được chỉ định sử dụng trong trường hợp không có thuốc thay thế. Khi sử dụng thuốc có thể gây ra một số dị tật bẩm sinh cho trẻ như dị tật giảm chi, triệu chứng cai nghiện ở trẻ. Tuy nhiên, vẫn chưa có dữ liệu để kiểm soát trong thai kỳ.

4. Một số loại thuốc điều trị trầm cảm cho bà bầu khác

Việc lựa chọn thuốc điều trị trầm cảm khi mang thai rất hạn chế vì nhiều loại thuốc đã được chứng minh là gây dị tật bẩm sinh và các biến chứng thai kỳ khác. Ngoài các loại thuốc trên, thai phụ cũng sẽ được chỉ định một số loại thuốc bổ thần kinh, magie, kẽm, vitamin nhóm B, D, C,… để hỗ trợ sức khỏe thể chất và tinh thần. Viên uống chứa nhiều vitamin và khoáng chất không chỉ tốt cho bệnh trầm cảm mà còn góp phần nâng cao sức khỏe cho bà bầu và thúc đẩy sự phát triển toàn diện của thai nhi.

Bác sĩ cũng có thể chỉ định sử dụng một số thực phẩm chức năng hỗ trợ để cải thiện tình trạng mất ngủ, buồn chán, lo lắng,… ở những bà bầu bị trầm cảm. Hầu hết các chất bổ sung có công thức từ các loại thảo mộc tự nhiên, vì vậy chúng có thể được sử dụng cho phụ nữ mang thai với các triệu chứng nhẹ.

Thuốc chống trầm cảm phụ nữ mang thai nên tránh

Ngoài các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai, bệnh nhân cũng nên tránh các loại thuốc như paroxetine (nhóm SSRI), chất ức chế monoamine oxidase (MAOIs) – bao gồm phenelzine và tranylcypromine,…

Trong một số nghiên cứu, việc sử dụng paroxetine ở phụ nữ mang thai có thể làm tăng nguy cơ dị tật tim ở thai nhi. Ngoài ra, những loại thuốc này còn có thể cản trở sự phát triển của thai nhi trong bụng mẹ. Bên cạnh thuốc chống trầm cảm, thai phụ cũng cần tránh sử dụng các nhóm thuốc khác như benzodiazepin, không phải benzodiazepin, thuốc chống loạn thần, chống co giật, v.v.

Lưu ý: Khi lựa chọn thuốc chống trầm cảm cho bệnh nhân mang thai cần chú ý những nguyên tắc sau:

• Sử dụng các loại thuốc ít ảnh hưởng đến thai nhi và trẻ sơ sinh.
• Áp dụng các loại thuốc chống trầm cảm hiệu quả.
• Hạn sử dụng, chỉ cần uống ngày 1 lần.
• Cố gắng sử dụng liều thấp nhất có thể.

Lưu ý khi sử dụng thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai

Sử dụng thuốc chống trầm cảm cho bà bầu có thể kiểm soát được các triệu chứng của bệnh và hạn chế biến chứng tự tử, tự hại bản thân. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai là đối tượng nhạy cảm và có nguy cơ mắc bệnh cao hơn khi sử dụng thuốc. Vì vậy, khi sử dụng thuốc chống trầm cảm, bà bầu cần lưu ý những vấn đề sau:

• Không nên tự dùng thuốc chống trầm cảm mà không hỏi ý kiến ​​bác sĩ. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, chỉ sử dụng thuốc sau khi được bác sĩ thăm khám và tư vấn.
• Tuân thủ liều lượng, tần suất và loại thuốc được chỉ định. Khi bị trầm cảm, bà bầu thường tâm lý không ổn định nên đôi khi nhầm lẫn giữa việc sử dụng thuốc. Vì vậy, người thân cần hỗ trợ trong quá trình điều trị để hạn chế tối đa rủi ro phát sinh.
• Khi nhận thấy các tác dụng phụ khi dùng thuốc chống trầm cảm khi mang thai, bạn cần thông báo ngay cho bác sĩ để được điều trị. Không được tự ý dừng thuốc, giảm liều và đổi thuốc khi chưa được sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa.

• Ngoài việc sử dụng thuốc điều trị trầm cảm khi mang thai, thai phụ nên can thiệp bằng liệu pháp tâm lý. Liệu pháp này hoàn toàn không sử dụng thuốc mà chủ yếu thông qua giao tiếp để điều chỉnh cảm xúc, hành vi và nhận thức. Liệu pháp tâm lý vừa có thể cải thiện các triệu chứng trầm cảm, vừa giúp mẹ bầu có tâm lý ổn định để chào đón thiên thần nhỏ của mình chào đời.
• Sự quan tâm và động viên của bạn đời và các thành viên trong gia đình đóng một vai trò quan trọng trong việc điều trị bệnh trầm cảm. Ở phụ nữ mang thai, tâm trạng thường không ổn định và trở nên nhạy cảm hơn với tác động của nội tiết tố. Vì vậy, gia đình cần có sự quan tâm đúng mực để mẹ bầu ổn định tâm trạng và tìm thấy ý nghĩa cuộc sống.
• Bên cạnh các phương pháp nội khoa, thai phụ nên kết hợp với các liệu pháp thư giãn, điều chỉnh lối sống,… để có thể kiểm soát cảm xúc và vượt qua các vấn đề tâm lý.

Trên đây là thông tin về các loại thuốc trị trầm cảm cho bà bầu dùng được. Mặc dù có tác dụng cải thiện triệu chứng nhưng sử dụng thuốc luôn tiềm ẩn những rủi ro và tác dụng phụ. Vì vậy, mẹ bầu cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ và tích cực kết hợp nhiều phương pháp để hạn chế nguy cơ lạm dụng thuốc.