Trẻ em là đối tượng phải gánh chịu những tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không toàn vẹn. Trẻ không có đủ tình yêu thương của cả cha lẫn mẹ hoặc không được giáo dục đúng mức khi trưởng thành sẽ khiến trẻ bị rối loạn phát triển nhân cách, trở nên kém tự giác, nhút nhát hoặc bốc đồng hơn.

Những sang chấn tâm lý có thể kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai và cuộc sống của trẻ nếu không được giúp đỡ kịp thời. Cùng đi tìm hiểu những tổn thương có thể gặp phải khi sống trong một gia đình không toàn vẹn qua bài viết sau đây nhé.

Tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không toàn vẹn là gì

Sang chấn tâm lý có thể hiểu là những thay đổi tâm lý khi gặp một biến cố đặc biệt gây căng thẳng quá mức, thậm chí là sang chấn ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, thể chất hay tinh thần của người đó. Đây cũng có thể hiểu là một dạng của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) theo lý thuyết của các nhà tâm lý học thuộc Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA).

“Gia đình không trọn vẹn” ở đây có thể hiểu là cấu trúc gia đình không hoàn chỉnh của một gia đình bình thường gồm “cha – mẹ – con”. Có nghĩa là, không có cha hoặc mẹ hoặc cả hai, đứa trẻ phải sống với một người thân khác.

Việc bố mẹ không ly hôn nhưng sống xa nhau về khoảng cách địa lý cũng có thể hiểu với nghĩa này. “Không đầy đủ” cũng đối lập với hoàn hảo, vì vậy nó cũng có thể được xem như những gia đình không hạnh phúc, nơi mà cha mẹ thường xuyên tranh cãi hoặc bạo lực với nhau.

Sang chấn tâm lý khi sống trong một gia đình không trọn vẹn có thể hiểu là sự mất cân bằng tâm lý của cá nhân sống trong gia đình đó, thường là trẻ em.

Theo các chuyên gia, sự chuyển biến tâm lý của trẻ em trong gia đình không trọn vẹn, cha mẹ ly hôn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, tính cách, hoàn cảnh sống, sự quan tâm của cha mẹ trước và sau những biến cố hay ảnh hưởng từ những người xung quanh.

Có những em sẽ ngày càng nhút nhát hoặc bạo lực, dễ mắc các tệ nạn xã hội khi bố hoặc mẹ không kiểm soát hay quá nuông chiều các bé. Có những em sau biến cố bố mẹ ly hôn, gia đình không hạnh phúc, bố mẹ đánh nhau hàng ngày nhưng vẫn học giỏi, thành đạt nên được cho là không bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, trên thực tế, bất kỳ đứa trẻ nào cũng có những tổn thương về tâm lý khi sống trong một gia đình không trọn vẹn, điều quan trọng là cách chúng tiếp nhận và thể hiện cảm xúc của mình như thế nào mà thôi.

Những tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không toàn vẹn mà bé có thể gặp

Tổn thương tâm lý của trẻ em thể hiện ở cả mặt tinh thần và thể chất, được thể hiện qua những hành vi, lời nói, suy nghĩ hàng ngày của trẻ.

Trở nên xa cách với cha / mẹ

Một số thống kê đã chỉ ra rằng, ở những đứa trẻ có gia đình không trọn vẹn, cụ thể hơn là cha mẹ ly hôn thường có khoảng cách hoặc ám ảnh về người không sống chung với bé. Ví dụ, nếu trẻ em sống với mẹ, chúng có xu hướng khó gần gũi với bố, xa lánh, thậm chí ghét nhà ông ngoại, không muốn tiếp xúc với họ.

Hoặc ngược lại, nếu ở chung với bố thì các bé cũng hạn chế nhắc đến mẹ và không muốn nhờ vả nhiều nếu sự việc không thực sự nghiêm trọng.

Tình trạng này có thể liên quan một phần đến cách cha mẹ giáo dục và nói chuyện với con cái. Nếu cha mẹ nói về người kia bằng ngôn ngữ thù địch, rất có thể đứa trẻ sẽ bị ảnh hưởng và có những suy nghĩ tiêu cực về cha mẹ.

Hoặc nếu nguyên nhân gia đình ly tán là do bố ngoại tình thì việc con chọn ở với mẹ, có khoảng cách với bố là điều vô cùng hiển nhiên và ngược lại.

Mặt khác, vấn đề tuổi tác, suy nghĩ không cùng thế hệ vốn dĩ đã tạo nên khoảng cách giữa cha mẹ và con cái, nên khi cả hai không còn sống chung dưới một mái nhà, không gặp gỡ, chia sẻ với nhau thường xuyên thì sẽ rất khó hòa đồng, nhất là với các em đang bước qua tuổi dậy thì.

Luôn sợ bị bỏ rơi

Thống kê cho thấy, tỷ lệ người mắc hội chứng bị bỏ rơi phần lớn liên quan đến việc sống trong một gia đình không trọn vẹn, có cha mẹ ly hôn, ly thân hoặc ly thân. Nguyên nhân là do những chuyện đau buồn trong quá khứ đã trở thành nỗi ám ảnh khiến tôi luôn lo lắng rằng những người xung quanh sẽ không cần đến mình, tất cả đều sẽ rời bỏ mình.

Sợ bị bỏ rơi khiến trẻ dễ “bám” vào bố mẹ quá mức, dễ bị kích động nếu biết bố mẹ đi bước nữa (vì nghĩ rằng nếu đi thêm bước nữa thì sẽ có thêm em bé và không còn thời gian với họ và bạn sẽ bị gạt sang một bên).

Hoặc trẻ có thể tự ti làm mọi việc cha mẹ yêu cầu để cha mẹ không bao giờ bỏ rơi mình, một số trẻ có thể bị cha mẹ lợi dụng để làm những việc không phù hợp.

Một số người lớn nếu vẫn mang tâm lý này sẽ hình thành sự kiểm soát thái quá đối với những người xung quanh. Ví dụ, khi trẻ có người yêu hoặc có bạn thân, chúng sẽ luôn kiểm soát, muốn biết người đó đang làm gì, chơi với ai và chỉ muốn họ ở bên cạnh mình chứ không muốn làm bạn hoặc giao lưu. Điều này có thể ảnh hưởng lớn đến mối quan hệ lâu dài.

Khiến trẻ trở nên tiêu cực

Những tiêu cực của trẻ em bị tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không trọn vẹn thể hiện ở nhiều khía cạnh từ suy nghĩ, hành vi, lời nói hoặc ảnh hưởng đến nhân cách của trẻ cả hiện tại và tương lai. Sự tiêu cực được nuôi dưỡng ngay từ trước khi gia đình ly tán và lớn lên trong sự tranh cãi của cha mẹ.

Nếu sau khi ly hôn mà con cái không nhận được sự quan tâm thích đáng sẽ làm nảy sinh nhiều điều tiêu cực hơn. ảnh hưởng hoàn toàn đến cảm xúc và tính cách của trẻ.

Một số biểu hiện tiêu cực thường thấy ở những trẻ có bố mẹ ly hôn, không hạnh phúc hoặc sống trong một gia đình không trọn vẹn như:

Trở nên quá nhạy cảm với lời nói và hành vi của người khác. Hầu hết sẽ cảm thấy đau đớn khi họ nhìn thấy câu nói đó theo hướng tiêu cực, một số sẽ trở nên kích động và những người khác thậm chí còn thiếu tự tin vào bản thân.
Luôn cảm thấy lỗi nằm ở bản thân, hạ thấp lòng tự trọng của bản thân để có được sự chú ý của người khác. Ngược lại, những người khác luôn có xu hướng đổ lỗi và làm mọi cách để giữ tình cảm của người khác, ngay cả khi đó là hành vi không phù hợp.
Trở nên nhút nhát hoặc dễ bị bạo lực, đặc biệt là trẻ em sống trong gia đình mà cha mẹ thường xuyên sử dụng bạo lực với nhau
Tôi luôn cảm thấy như mọi người đang từ chối tôi, không nhận ra tôi
Luôn cảm thấy bất an, không tin tưởng ai, luôn nghi ngờ nên cũng khó chia sẻ cảm xúc với người khác.
Thiếu kiên nhẫn, dễ bị kích động, bực bội, tức giận với mọi thứ

Ngay cả những gia đình không trọn vẹn do không có cha mẹ cũng gặp phải trường hợp này vì thường bị bạn bè trêu chọc, bắt nạt, chẳng hạn như cho rằng trẻ “mồ côi cha mẹ”. Nếu mẹ lúc này không có sự quan tâm đúng mực đến con cái thì việc trẻ ngày càng tiêu cực, ngày càng khép kín là điều khó tránh khỏi.

Chấn thương trong quá khứ ảnh hưởng đến các mối quan hệ trong hiện tại

Khó khăn trong các mối quan hệ với bạn bè, người yêu và thường có xu hướng tự cô lập mình cũng là những vấn đề thường gặp ở những đối tượng này. Vì những tổn thương tâm lý khi sống trong một gia đình không trọn vẹn, trẻ em có xu hướng khó tin tưởng người khác, kể cả bạn thân hay chính cha mẹ của mình.

Những người này thường có rất nhiều điều muốn nói nhưng không bao giờ chia sẻ với ai cả vì họ luôn cảm thấy nghi ngờ xung quanh hoặc lo lắng khi nói ra sẽ bị mọi người coi thường.

Mặt khác, những người bị sang chấn tâm lý khi sống trong một gia đình không trọn vẹn khi yêu thường có xu hướng “yêu” hoặc dễ bị cuốn vào những mối quan hệ không lành mạnh, đặc biệt là ở phụ nữ.

Một số người có xu hướng tìm kiếm những người có hoàn cảnh giống mình – những người cũng có gia đình không trọn vẹn. Điều này có thể khiến họ cảm thấy được kết nối, bảo vệ và an toàn hơn.

Nếu đang trong một mối quan hệ yêu đương, họ có xu hướng phụ thuộc vào người đó, luôn lo lắng rằng người ấy sẽ rời bỏ mình và làm mọi cách để được ở bên người mình yêu. Họ thậm chí chấp nhận sự thật rằng họ làm tổn thương mình hoặc làm tổn thương người khác để có thể giữ người đó bên mình. .

Đặc biệt, ở tuổi trưởng thành, phụ nữ thường có xu hướng quen với những người lớn tuổi hơn nếu thuở nhỏ thiếu vắng sự quan tâm của cha. Mối quan hệ quen thuộc với người bên chú ruột khiến người ta cảm nhận được hơi ấm của người cha đã thiếu vắng từ thuở ấu thơ và không ngần ngại làm điều này, kể cả làm “người thứ 3”.

Những người bị tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không toàn vẹn rất dễ “lầm đường lạc lối”

Một số thống kê cho thấy, 8% người chưa thành niên phạm tội có cha mẹ ly hôn, ở người thành niên phạm tội có tuổi thơ bất hạnh, thiếu vắng bóng cha mẹ cũng chiếm tỷ lệ rất cao.

Trong giai đoạn từ khi còn bé đến khi trưởng thành, nếu không nhận được sự quan tâm đúng mực từ gia đình hay bất cứ người thân nào cũng sẽ khiến trẻ hình thành những suy nghĩ lệch lạc, có những suy nghĩ sai lầm và dễ đi vào vòng luẩn quẩn của pháp luật.

Một số biểu hiện ở người bị sang chấn tâm lý khi sống trong gia đình không trọn vẹn là dễ tìm đến rượu bia, chất kích thích sớm. Một số người chơi với bạn xấu, thường là những người có hoàn cảnh như cha mẹ không quan tâm, cha mẹ ly hôn và có những hành vi không đúng mực như đua xe, cờ bạc, trộm cắp, đòi nợ thuê hay thậm chí là cưỡng hiếp, giết người.

Một lý do nữa khiến những người này dễ bị lạc lối là do tâm lý của họ vô cùng nhạy cảm, tiêu cực và dễ bị kích động. Khi người khác chế giễu hoặc nói điều gì đó không tốt, họ có thể nghĩ rằng người đó đang coi thường họ và thực hiện hành vi bạo lực hoặc thậm chí giết người. Điều này rất phổ biến ở cả thanh thiếu niên và những người dưới 30 tuổi.

Tăng nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý

Một số thống kê cũng chỉ ra rằng những người bị tổn thương tâm lý do sống trong gia đình không trọn vẹn thường có nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu và tỷ lệ này cao hơn ở những người không bị như vậy. gia đình có bố mẹ ly hôn.

Cụ thể, trong một cuộc khảo sát khoảng 81 trẻ có cha mẹ ly hôn, khoảng 12,3% trẻ bị trầm cảm và lo âu, trong khi với trẻ do bà mẹ đơn thân nuôi dưỡng, tỷ lệ này chỉ chiếm khoảng 3,2%.

Thực tế cho thấy, bất cứ đứa trẻ nào sống trong gia đình thiếu vắng tình cảm của cha mẹ cũng có giai đoạn khủng hoảng tâm lý, rối loạn cảm xúc. Tuy nhiên, nếu lúc này có cha mẹ hoặc bất kỳ người thân nào xung quanh có thể chia sẻ cảm xúc lo lắng với trẻ thì nguy cơ trẻ gặp vấn đề về tâm lý sẽ rất thấp.

Không chỉ trong thời điểm khủng hoảng vì những biến cố không vui trong gia đình mà trong tương lai, những người này còn có nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý cao hơn so với dân số chung. Vì tâm lý vốn đã yếu nên khi gặp những biến cố khác như chia tay người yêu, bị phản bội cũng dễ khiến họ suy sụp, tăng nguy cơ tự tử vì nghĩ mình bị mọi người bỏ rơi.

Làm thế nào để giúp đỡ những người bị tổn thương tâm lý khi sống trong gia đình không toàn vẹn

Tất nhiên, điều này không có nghĩa là những người bị tổn thương tâm lý do sống trong gia đình không trọn vẹn là như nhau. Vẫn có rất nhiều người lấy sự không hoàn hảo của gia đình mình làm động lực để cố gắng hơn mỗi ngày.

Vẫn còn rất nhiều tấm gương vượt khó vươn lên thành công dù sống trong một gia đình không trọn vẹn, không hạnh phúc, cha mẹ ly hôn hoặc thường xuyên bị bạo hành, vì vậy chúng ta không thể đánh đồng tất cả những điều này.

Tuy nhiên, như đã nói những người bị tổn thương tâm lý khi sống trong một gia đình không toàn vẹn rất dễ mắc phải những vấn đề này, nhưng nếu được giúp đỡ, chia sẻ kịp thời thì có thể giảm thiểu được rủi ro này.

Cha mẹ hay người thân trong gia đình là những người cần nói chuyện với con để con hiểu ra vấn đề, giải tỏa những suy nghĩ tiêu cực để con sống lạc quan, vui vẻ hơn.

Trong trường hợp trẻ bị tổn thương tâm lý nặng nề, luôn có suy nghĩ tiêu cực thì không chỉ gia đình mà bản thân trẻ cũng phải cởi mở hơn, tự giúp đỡ mình. Nếu bạn không yêu bản thân, không chủ động mở lòng hay chia sẻ những khúc mắc của mình với ai, luôn giấu kín những khúc mắc của mình thì không ai có thể giúp được.

Nếu bạn không tự tin để chia sẻ vấn đề của mình với bất kỳ ai, thì việc gặp chuyên gia tâm lý là lựa chọn tốt nhất dành cho bạn. Chuyên gia tâm lý không chỉ là người giúp bạn tháo gỡ những khúc mắc trong lòng mà còn là người sẽ bảo mật mọi vấn đề cho khách hàng nên bạn hoàn toàn có thể yên tâm.

Nếu vẫn chưa tự tin gặp mặt trực tiếp, bạn cũng có thể lựa chọn phương pháp tư vấn trực tuyến để giải tỏa những cảm xúc khó nói, tránh để những cảm xúc tiêu cực chi phối hành vi của bạn đi đúng hướng.

Thay đổi lối sống lành mạnh hơn, dành thời gian chăm sóc tinh thần, làm những việc mình yêu thích và học cách yêu thương “đứa con” bên trong của mình cũng là điều cần thiết. Ngồi thiền hoặc yoga cũng rất tốt cho người bị đau tinh thần để ổn định cảm xúc, tâm trạng cân bằng tốt hơn.

Mỗi chúng ta như một cái cây và gia đình là gốc. Những tổn thương tâm lý khi sống trong một gia đình không trọn vẹn giống như một cái cây mà gốc chính đã chết. Nhưng nếu bạn biết cách chăm sóc, có hy vọng và cố gắng thì bạn vẫn có thể cứu được cây.

Hy vọng là điều đưa chúng ta đến với ánh sáng của cuộc sống, của hạnh phúc và cho dù có bất cứ điều gì chúng ta cũng không được từ bỏ.