Trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình là một trong những vấn đề đáng báo động, cần được đặc biệt quan tâm. Cũng bởi tâm lý của trẻ vốn dĩ rất nhạy cảm nên trẻ rất dễ bị tác động bởi nhiều yếu tố bên ngoài, đặc biệt là từ những người thân trong gia đình.
Trầm cảm là một chứng rối loạn tâm thần rất phổ biến hiện nay, nó có thể khởi phát ở bất kỳ ai, kể cả trẻ em và người già. Căn bệnh này sẽ khiến người bệnh buồn bã, tuyệt vọng, mất hứng thú với cuộc sống, thậm chí có thể dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực gây tổn thương cho bản thân và cuộc sống.
Trầm cảm ở trẻ em có thể khởi phát do nhiều nguyên nhân khác nhau như áp lực gia đình, học tập, căng thẳng trong cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày,… Hiện nay, ở Việt Nam, tỷ lệ thanh thiếu niên bị trầm cảm chiếm 26,3%.
Trong đó, có tới 6,3% trẻ em có suy nghĩ về cái chết; 4,6% trẻ em bị trầm cảm có kế hoạch tự tử và 5,8% trẻ em định tự tử. Trong đó, nguyên nhân chiếm tỷ lệ cao nhất đến từ áp lực gia đình, cha mẹ chưa thực sự quan tâm, chú ý đến đời sống tinh thần của con cái. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ xảy ra những hậu quả khôn lường.
Vì sao áp lực gia đình lại khiến trẻ bị trầm cảm?
Tại sao áp lực gia đình khiến trẻ chán nản? Đây là vấn đề mà các bậc phụ huynh cần hết sức lưu ý. Sự thờ ơ, vô tâm hay kỳ vọng quá mức của cha mẹ cũng vô tình tạo nên áp lực lớn lên tâm lý trẻ nhỏ.
Qua thời gian tiếp xúc và hỗ trợ nhiều trường hợp trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình, các chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng đã tổng kết một số nguyên nhân phổ biến như sau:
1. Cha mẹ đánh giá thấp và phủ nhận mọi nỗ lực của con
Thực tế, sự đánh giá thấp của cha mẹ và những người thân trong gia đình là một yếu tố rất quan trọng vì nó sẽ giúp trẻ nhận ra giá trị của bản thân. Vì vậy, nếu cha mẹ liên tục đặt con xuống, phủ nhận mọi cố gắng, nỗ lực của con cũng có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm ở trẻ.
Một người từng kể câu chuyện của mình trên mạng xã hội: “Hồi nhỏ, trên đường đi học không may bị ô tô tông, tôi sẽ bị mắng vì đi chậm, không biết tránh tai nạn. Nếu bạn học lấy tiền của tôi, bố mẹ tôi sẽ trách tôi không trung thực, tiêu tiền bừa bãi và nói dối. Tôi bị một bạn khác đánh đến sưng cả trán, nhưng người bị mắng vẫn là tôi. Tại sao mình không bắt nạt người khác mà bố mẹ mình cứ bắt nạt mình? ”
Những lời mắng mỏ hay mất lòng tin này dần dần khiến trẻ cảm thấy bị tổn thương và không còn tin tưởng vào bản thân. Trẻ sẽ dần sống khép kín, ít tâm sự và cố gắng chịu đựng áp lực, căng thẳng một mình. Khi trẻ gặp khó khăn, thay vì động viên và cùng nhau giải quyết, nhiều bậc cha mẹ lại đổ lỗi cho trẻ, chế giễu hoặc cho rằng trẻ nói dối. Điều này khiến lòng tự trọng của trẻ dần bị hạ thấp, không còn đủ tự tin để làm bất cứ việc gì và cuối cùng rơi vào bế tắc, trầm cảm.
2. Gia đình thờ ơ, không quan tâm đến cảm xúc của trẻ.
Sống trong thời đại công nghệ 4.0, các bậc cha mẹ cũng dần xa rời con cái, không còn sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình. Nhiều bậc cha mẹ bận rộn với công việc nên không có thời gian trò chuyện, tâm sự với con cái. Đôi khi họ quên đi tình cảm của mình và bỏ qua tình cảm của con cái dành cho mình. Từ đó, tình cảm giữa cha mẹ và con cái dần trở nên xa cách và không thể hòa hợp được với nhau. Đây cũng là nguyên nhân khiến trẻ trở nên cô lập, cảm thấy cô đơn trong chính gia đình của mình.
Bên cạnh đó, một số trường hợp cha mẹ bị áp lực công việc, tài chính khiến con cái cáu gắt, thường xuyên quát mắng, cáu gắt. Tình trạng này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng xấu đến tâm lý của trẻ, khiến trẻ luôn cảm thấy lo lắng, sợ hãi và không muốn đối diện với cha mẹ.
Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp trẻ chia sẻ rằng chúng không muốn về nhà sau giờ học vì không nhận được sự yêu thương, quan tâm của cha mẹ. Nhiều em chọn học nội trú thay vì về nhà vì sự thờ ơ, thiếu tương tác hoặc cách dạy dỗ áp đặt, cổ hủ của cha mẹ. Hiệu phó trường trung học số 55 Bắc Kinh, Li Mengle từng chia sẻ: “Nhiều bậc cha mẹ khó thừa nhận những cảm xúc tồi tệ mà con họ phải chịu đựng. Đối mặt với trẻ, họ thờ ơ, thậm chí cho rằng cảm xúc tiêu cực là lỗi của trẻ và không chấp nhận tình cảm thực sự của con mình.
3. Kỳ vọng cao từ gia đình
Học sinh từ tiểu học đến trung học phổ thông ngày nay phải đối mặt với rất nhiều bài kiểm tra, kỳ thi. Trẻ em thường phải chịu nhiều áp lực và phải chạy đua với từng con số. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ học và muốn đạt được thành tích cao không phải vì bản thân mà vì những kỳ vọng và mục tiêu mà cha mẹ đặt ra.
Chính vì sự kỳ vọng quá cao và áp lực từ phía gia đình cũng là một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị trầm cảm. Hầu hết các bậc cha mẹ đều mong muốn con mình có thành tích tốt, vượt trội hơn hẳn các bạn cùng lứa tuổi. Vì vậy, các bậc cha mẹ thường đặt ra những mục tiêu quá cao cho con mình. Điều này khiến trẻ phải chịu nhiều áp lực, cảm thấy sợ hãi, lo lắng khi không đáp ứng được kỳ vọng của cha mẹ.
4. Bị ngược đãi, đánh đập
Những đứa trẻ thường xuyên bị cha mẹ la mắng, bạo hành, đánh đập sẽ dễ bị trầm cảm hơn bình thường. Vì nhiều lý do khác nhau, một số cha mẹ thường sử dụng các hành vi đánh đòn, bạo lực để dạy dỗ, răn đe con cái. Điều này không chỉ gây tổn thương về thể chất mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, trẻ sẽ dễ bị trầm cảm vì những áp lực phải gánh trong gia đình.
5. Cha mẹ thiếu sự đồng cảm, chia sẻ
Trên thực tế, đã có rất nhiều trường hợp trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình khi thiếu vắng sự đồng cảm, chia sẻ của cha mẹ. Trẻ em, đặc biệt là lứa tuổi dậy thì rất cần được quan tâm và yêu thương. Mối quan hệ của họ cũng là một vấn đề có thể gây áp lực khiến trẻ dễ bị tổn thương về mặt tình cảm. Cũng bởi vì, khi bước vào giai đoạn này, trẻ sẽ có nhiều nhu cầu kết bạn, yêu đương và có nhiều sở thích riêng.
Tuy nhiên, một số phụ huynh không thể hiểu và thông cảm cho những mong muốn của con mình. Nhiều phụ huynh phản đối gay gắt khi biết chuyện tình cảm của con mình. Các bậc phụ huynh bắt đầu cho con đi học và kiểm soát thời gian của con cái chặt chẽ hơn. Đôi khi, cha mẹ không lắng nghe tâm tư của con cái mà có những lời nói, hành vi làm tổn thương đến mối quan hệ mà con cái trân quý. Đây cũng được coi là một trong những áp lực mà gia đình tạo ra, khiến trẻ dễ rơi vào trạng thái trầm cảm.
Dấu hiệu trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình
Về mặt tâm lý, trầm cảm sẽ xuất phát từ những sự tấn công, tấn công từ bên ngoài khiến trẻ cảm thấy mất tự tin, trở nên chán ghét và thu mình lại. Những cảm xúc tiêu cực và sự tức giận không được bày tỏ khiến trẻ cảm thấy khó chịu và cô đơn trong chính ngôi nhà của mình.
Một nhóm nghiên cứu của Trung Quốc đã tiến hành khảo sát gần 3.000 thanh thiếu niên từ 10 đến 25 tuổi vào năm 2012 và phát hiện ra rằng cứ 5 trẻ thì sẽ có 1 trẻ rơi vào trạng thái trầm cảm. Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình nhưng cha mẹ không phát hiện ra và cho rằng đó chỉ là tính cách trẻ con, ương ngạnh, giả vờ.
Điều này vô tình khiến trẻ chìm sâu hơn vào những cảm xúc lẫn lộn. Theo thời gian, nó làm tăng nguy cơ dẫn đến hậu quả tiêu cực, thậm chí là tự tử. Vì vậy, các bậc phụ huynh cần quan tâm đến con em mình để kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường ở trẻ.
Dưới đây là một số dấu hiệu giúp cha mẹ nhận biết con mình đang bị trầm cảm:
- Thường xuyên cảm thấy buồn chán không rõ lý do: Đây cũng là biểu hiện điển hình của hầu hết những đứa trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình. Trẻ sẽ luôn cảm thấy chán nản, buồn bã, tuyệt vọng và ít nói trong mọi hoạt động và tình huống. Thậm chí, có những em không còn cảm nhận được rõ ràng niềm hạnh phúc, vui vẻ.
- Mất hứng thú với những thứ xung quanh: Trẻ sẽ không còn hứng thú với bất kỳ sự kiện, hoạt động, trò chơi nào diễn ra bên ngoài, thậm chí là những thứ mà trước đây chúng rất yêu thích. .
- Thường xuyên tức giận không có lý do: Những cảm xúc lẫn lộn cứ xuất hiện khiến trẻ không thể kiểm soát tốt bản thân, đôi khi cảm thấy tức giận và giận dữ vô cớ. Cha mẹ có thể nhận thấy con mình trở nên nóng nảy, mất bình tĩnh, la hét, thậm chí đập phá đồ đạc hoặc thể hiện cảm xúc thái quá.
- Thích ở một mình: Trẻ bị trầm cảm thường có xu hướng muốn ở một mình, tách biệt khỏi gia đình và bạn bè. Hầu hết trẻ không muốn chia sẻ, nói chuyện, gặp gỡ bất kỳ ai, kể cả những người thân thiết mà trẻ yêu quý.
- Cảm thấy mình vô dụng, tự ti: Trẻ sẽ bắt đầu có những suy nghĩ về bản thân, cho rằng mình kém cỏi, vô dụng, không đủ tự tin để làm bất cứ việc gì.
- Luôn cảm thấy mệt mỏi: Ngay cả khi trẻ không làm việc gì nặng nhọc hay phải học tập quá sức thì cơ thể trẻ cũng luôn trong tình trạng thiếu sức sống, mệt mỏi, uể oải. Bên cạnh đó, trẻ cũng sẽ lười vận động, thích ngồi một chỗ, vận động chậm chạp hơn bình thường.
- Rối loạn giấc ngủ: Trầm cảm thường đi đôi với mất ngủ. Trẻ sẽ khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, hay gặp ác mộng, thức giấc nhiều lần trong đêm. Trong một số trường hợp, trẻ sẽ buồn ngủ liên tục, nhất là vào ban ngày, ngủ không kiểm soát được.
- Tăng cảm giác thèm ăn: Trong một số trường hợp, trẻ bị trầm cảm sẽ có xu hướng tìm kiếm thức ăn để giải tỏa tâm trạng và căng thẳng tâm lý. Tuy nhiên, điều này không thể giúp trẻ ngoan hơn mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe, nguy cơ béo phì, thừa cân rất cao.
- Nghĩ đến cái chết và có ý định tự tử: Đây được coi là một trong những biểu hiện nghiêm trọng và có thể để lại hậu quả nặng nề khi trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình. Cha mẹ hoặc người chăm sóc chính cho trẻ cần đặc biệt quan tâm đến cử chỉ, lời nói của trẻ để kịp thời phát hiện và ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc.
Những bất thường về tâm lý có thể khác nhau ở mỗi trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần tinh tế quan sát con để phát hiện những điều bất thường ở trẻ để có hướng giải quyết phù hợp, kịp thời.
Tư vấn và trị liệu tâm lý: Giải pháp hiệu quả và an toàn cho trẻ trầm cảm do áp lực gia đình
Nếu cha mẹ hoặc người thân thấy trẻ có những biểu hiện bất thường như đã nêu trên (hoặc bất kỳ triệu chứng nào khác thì gia đình có thể đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa tâm lý để được tư vấn tâm lý để có một từ đó, các bác sĩ tâm lý sẽ tư vấn cho gia đình những giải pháp phù hợp giúp trẻ có được thoát khỏi trầm cảm..
Làm thế nào để trẻ không bị trầm cảm vì áp lực gia đình
Ngay khi nhận thấy con mình có biểu hiện trầm cảm do nguyên nhân nào đó, áp lực từ phía gia đình cần nhanh chóng đưa con đi khám tại các cơ sở, bệnh viện tâm lý để được chẩn đoán. và thực hiện điều trị thích hợp. Nếu cần, cha mẹ cũng nên cùng con tham gia các buổi trị liệu tâm lý để có thể hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh của con và biết cách điều tiết cảm xúc, chăm sóc con hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, để kiểm soát bệnh trầm cảm ở trẻ và hạn chế áp lực từ gia đình, cha mẹ hãy nhanh chóng áp dụng các biện pháp sau:
- Phải học cách kiểm soát tốt cảm xúc của mình, không nên đem áp lực công việc và cuộc sống đè lên con cái. Hãy cố gắng tạo dựng một gia đình tràn ngập tiếng cười và hạnh phúc. Hạn chế những cuộc cãi vã, xung đột không đáng có.
- Cha mẹ nên dành nhiều thời gian hơn để quan tâm và chia sẻ với con cái. Đừng tạo áp lực hay đặt mục tiêu quá cao cho con. Cha mẹ nên chia sẻ, động viên con khi con gặp khó khăn hay gặp phải kỳ thi quan trọng. Kịp thời tâm sự, chia sẻ với trẻ để hạn chế tình trạng trẻ suy nghĩ sai lệch.
- Nếu nhận thấy trẻ có biểu hiện căng thẳng, áp lực, căng thẳng, bạn nên tìm hiểu nguyên nhân cụ thể và giúp trẻ giảm bớt khó khăn. Hỗ trợ trẻ xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình và bạn bè để trẻ có thể thoải mái phát triển đúng độ tuổi.
- Ngừng chê bai và đánh giá thấp con cái của bạn. Thay vào đó, hãy dành cho trẻ những lời động viên, khích lệ. Khi bạn vẫn có thể làm được những điều tốt, hãy khen ngợi và ủng hộ họ.
- Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh hoặc cùng gia đình đi du lịch, dã ngoại để giảm bớt căng thẳng và tăng sự gắn kết giữa cha mẹ và con cái.
Trẻ bị trầm cảm vì áp lực gia đình là một trong những mối đe dọa lớn mà mỗi bậc cha mẹ cần quan tâm và cảnh giác cao độ. Cha mẹ nên dành nhiều thời gian hơn để chăm sóc, tâm sự với con cái để hạn chế việc tự hủy hoại bản thân và tự tử vì trầm cảm. Ngay khi nhận thấy các dấu hiệu của bệnh, cha mẹ cần chủ động đưa trẻ đến gặp bác sĩ tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
