Xung đột giữa cha mẹ và con cái tuổi vị thành niên là vấn đề khó tránh khỏi do khoảng cách thế hệ. Những bất đồng thường liên quan đến việc cha mẹ đặt quá nhiều áp lực lên thành tích của con mình, không đồng ý với cách chi tiêu, kết bạn của các con hoặc xâm phạm quyền riêng tư của trẻ một cách quá mức.

Tại sao trẻ vị thành niên dễ xung đột với cha mẹ

Tuổi vị thành niên là thời kỳ phát triển về thể chất, tâm lý, trí tuệ và hành vi của trẻ em. Giai đoạn này thường kéo dài từ 10-18 tuổi. Những thay đổi về tâm lý khiến trẻ chú ý đến ngoại hình hơn, bắt đầu hình thành cái nhìn khác về cuộc sống và muốn bày tỏ suy nghĩ của mình thay vì nghe lời bố mẹ hoàn toàn như trước.

Dần dần, trẻ sẽ tự lập và muốn thoát khỏi sự kiểm soát của cha mẹ. Tuy nhiên, phụ huynh cho rằng mong muốn này xuất phát từ việc đứa trẻ hư nên muốn thoải mái vui chơi cùng bạn bè, tập trung vào sở thích mà bỏ bê việc học.

Ở các nước Châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng, những người thuộc thế hệ trước vẫn giữ cách giáo dục cũ, đó là cha mẹ có quyền kiểm soát và quyết định đối với cuộc sống của con cái. Áp lực quá mức đối với trẻ trong thời kỳ thanh thiếu niên là nguồn gốc của xung đột và mâu thuẫn.

Hơn nữa, nhiều bậc cha mẹ quên rằng con cái của họ đã bước vào tuổi vị thành niên và đang trong quá trình trưởng thành. Vì cho rằng con còn nhỏ nên nhiều bậc cha mẹ tự đưa ra quyết định mà quên mất rằng con mình cũng có quyền lựa chọn trong cuộc đời.

Xung đột tâm lý giữa cha mẹ và con cái ở lứa tuổi thanh thiếu niên là vấn đề cần được quan tâm nhiều hơn. Hiện nay, nhiều bậc cha mẹ vẫn nghĩ rằng chỉ cần cung cấp cho con cái đầy đủ vật chất và nghiêm khắc trong việc học hành là đủ.

Tuy nhiên, ở lứa tuổi này, các em cũng cần được hiểu để tránh nhạy cảm và sang chấn tâm lý. Chính sự thiếu sót của cha mẹ khiến trẻ ở tuổi vị thành niên dễ xảy ra mâu thuẫn với cha mẹ và có xu hướng sống tách biệt, ít chia sẻ.

Nguyên nhân của xung đột giữa cha mẹ và con cái tuổi vị thành niên

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng xung đột tâm lý giữa cha mẹ và con cái ở tuổi vị thành niên. Trẻ ở giai đoạn này vốn đã khá nhạy cảm nên cha mẹ cần mềm mỏng, linh hoạt trong cách giáo dục trẻ. Nếu cả cha mẹ và con cái đều cứng nhắc, xung đột là điều khó tránh khỏi.

Dưới đây là một số vấn đề dễ dẫn đến xung đột giữa cha mẹ và con cái họ:

Cha mẹ không đồng tình với việc con cái chăm chút ngoại hình

Khi còn nhỏ, trẻ em thường học theo cha mẹ về quần áo và kiểu tóc. Tuy nhiên, ở tuổi vị thành niên, trẻ đã nhận thức được ngoại hình của mình và có những sở thích riêng trong cách ăn mặc.

Vì vậy, trẻ có thể đòi bố mẹ mua cho mình những bộ quần áo mới, cắt tóc phù hợp hơn, nhuộm tóc,… Thậm chí, có trẻ còn mất nhiều giờ để chụp ảnh, chỉnh lại dáng đi.

Khi nhận thấy con cái quan tâm quá nhiều đến vẻ bề ngoài, phản ứng chung của các bậc phụ huynh là không hài lòng và khó chịu. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách ứng xử để con cái hiểu rằng ngoại hình không quan trọng bằng học vấn và nhân cách.

Nhiều bậc cha mẹ cáu gắt, mắng mỏ, thậm chí vứt bỏ hết quần áo mà con yêu thích để con tập trung vào việc học. Tuy nhiên, phản ứng này khiến trẻ bị tổn thương, bực bội và cảm thấy bị gò bó quá mức khi ở trong nhà.

Đặt nặng về thành tích

Cha mẹ nào cũng mong muốn con mình đạt kết quả cao trong học tập. Tuy nhiên, khả năng của mỗi em không giống nhau nên việc các em đạt kết quả tốt trong khi các em khác đạt cao hơn là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, không phải cha mẹ nào cũng hiểu điều này và quy cho con cái lười biếng.

Việc chú trọng đến thành tích phần nào tạo ra động lực và giúp trẻ nghiêm túc hơn trong quá trình học tập. Tuy nhiên, cha mẹ chỉ nên tạo áp lực vừa đủ, đồng thời luôn khuyến khích và giúp trẻ hiểu được ý nghĩa thực sự của việc học. Chỉ có như vậy con bạn mới có thể học tập với sự say mê và tập trung cao độ nhất.

Nếu quá chú trọng vào thành tích, trẻ sẽ khó tránh khỏi tình trạng căng thẳng – stress và luôn cảm thấy nặng nề, mệt mỏi. Về lâu dài, trẻ dễ chán học. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả học tập của trẻ. Do đó, trẻ có thể không đạt được kết quả như gia đình mong đợi.

Tuy nhiên, thay vì ghi nhận sự cố gắng của con và động viên con cố gắng hơn nữa để đạt kết quả cao trong học kỳ tới, nhiều bậc phụ huynh lại chỉ trích và trách con vô dụng, lười biếng. Hành vi này của cha mẹ là nguyên nhân phổ biến dẫn đến những xung đột tâm lý với con cái tuổi mới lớn.

Xung đột do các mối quan hệ của con

Ở tuổi vị thành niên, trẻ sẽ có sự thay đổi rõ rệt về sở thích, lời nói và thái độ. Đôi khi cha mẹ có thể không hài lòng với bạn bè của con cái và yêu cầu con cái chỉ kết bạn với những đứa trẻ ngoan, biết nghe lời. Tuy nhiên, đây lại là nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn tâm lý giữa cha mẹ và con cái tuổi mới lớn.

Trong trường hợp con kết bạn với những người bạn đua đòi, lười học, cha mẹ nên đưa ra lời khuyên để con nhận thức được điều gì nên làm và không nên làm. Ngoài ra, cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường để chấn chỉnh những hành vi sai trái của các em. Ở giai đoạn này, phản ứng thái quá của cha mẹ sẽ khiến trẻ có thái độ thù địch, chống đối và cảm thấy khó chịu trong chính gia đình của mình.

Không đồng ý với cách chi tiêu của con

Nếu trước đây, cha mẹ luôn là người chủ động mua sắm quần áo, đồ dùng học tập cho con thì giờ đây, trẻ muốn tự lập trong vấn đề này. Tuy nhiên, do không có ý thức sâu sắc về tiền bạc nên trẻ thường tiêu xài hoang phí. Đây là một vấn đề rất phổ biến ở thanh thiếu niên và thậm chí cả những người trẻ tuổi.

Tiền bạc là một vấn đề nhạy cảm đối với thanh thiếu niên. Vì vậy, cha mẹ cần có cách ứng xử phù hợp trước tình trạng con cái tiêu xài hoang phí, đua đòi. Bắt nạt, la mắng và cằn nhằn trẻ trong trường hợp này là không hiệu quả. Ngược lại, nó còn dẫn đến xung đột tâm lý giữa cha mẹ và con cái ở lứa tuổi thanh thiếu niên.

Kiểm soát con quá mức

Như đã nói, nhiều bậc cha mẹ vẫn giữ thói quen kiểm soát con cái học hành, chơi bời với bạn bè, chi tiêu, vấn đề ăn mặc, đầu tóc,… Tuy nhiên, trẻ ở giai đoạn này đã có suy nghĩ nên tôi không muốn nghe theo sự sắp đặt của bố mẹ. Vì vậy, việc kiểm soát quá mức có thể khiến trẻ trở nên nhạy cảm và bộc lộ sự khó chịu.

Thậm chí, một số phụ huynh còn xâm phạm quyền riêng tư của con cái thông qua một số hành vi như đọc nhật ký của con, xem tin nhắn trên điện thoại, máy tính,… Khi con họ phát hiện ra những hành vi này, phản ứng chung của trẻ là tức giận vì cảm thấy không được tôn trọng.

Thực tế, cách xử lý này của các bậc phụ huynh có nhiều phần không đúng nhưng đều xuất phát từ tình yêu thương, muốn bảo vệ con cái. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn có nhiều cách phản ứng khác để con cái chủ động chia sẻ những vấn đề mà chúng đang gặp phải.

Cùng một vấn đề nhưng nếu cư xử khác nhau, giữa cha mẹ và con cái sẽ tránh được xung đột, thay vào đó là sự thấu hiểu và tin tưởng.

Làm thế nào để giải quyết xung đột giữa cha mẹ và con cái tuổi vị thành niên

Xung đột giữa cha mẹ và con cái tuổi vị thành niên là một vấn đề khó tránh khỏi. Tuy nhiên, cần phải xóa bỏ mối bất hòa càng sớm càng tốt để hàn gắn mối quan hệ và tạo dựng niềm tin nơi con cái với cha mẹ.

Chỉ có như vậy, trẻ mới phát triển được những tính cách tốt đẹp và luôn coi gia đình là chỗ dựa tinh thần vững chắc. Để giải quyết mâu thuẫn giữa cha mẹ và con cái, cha mẹ có thể áp dụng một số giải pháp sau:

Cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện cùng con để hiểu rõ hơn về tâm lý lứa tuổi mới lớn. Khi nói chuyện, không nên tỏ ra áp lực khiến trẻ khó chịu và muốn kết thúc cuộc trò chuyện. Thay vào đó, hãy khiến trẻ cảm thấy hào hứng bằng cách chia sẻ những câu chuyện và những vấn đề cha mẹ gặp phải khi chúng còn ở độ tuổi “mít ướt”.
Cha mẹ hãy thay đổi tư duy cứng nhắc về phương pháp giáo dục và biết cách tiếp thu, điều chỉnh bản thân để phù hợp với sự phát triển của xã hội. Điều này sẽ giúp trẻ cảm thấy rằng bố mẹ đang cố gắng hiểu mình hơn và chúng cũng sẽ học cách hiểu tâm lý của bố mẹ.
Cha mẹ vẫn cần nghiêm khắc trong cách giáo dục con cái học tập, sinh hoạt nề nếp. Khi con bạn mắc sai lầm hoặc nhận được kết quả không tốt, hãy nói chuyện với con để tìm hiểu lý do. Nếu đó là lỗi của con bạn, hãy nghiêm khắc chỉ ra những điều cần thay đổi và trừng phạt phù hợp. Tuyệt đối không thể hiện sự tức giận trước mặt trẻ vì điều này sẽ khiến trẻ không biết cách kiềm chế cảm xúc tiêu cực và trở nên thoải mái thái quá với cảm xúc của chính mình.

Hiểu rằng trẻ đang có những thay đổi rõ rệt về cơ thể và tâm sinh lý. Qua đó hỗ trợ các em lựa chọn quần áo, kiểu tóc phù hợp và hướng dẫn các em cách giữ vệ sinh cơ thể. Sự quan tâm đúng mực của cha mẹ sẽ giúp trẻ hình thành niềm tin và yêu thương gia đình hơn.
Nói chuyện với con để biết con muốn gì, yêu gì. Nếu trẻ có những mong muốn ngược lại cha mẹ cần phân tích để trẻ hiểu được những khó khăn có thể gặp phải và yêu cầu trẻ suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra quyết định. Điều này sẽ giúp trẻ rèn luyện tinh thần trách nhiệm và có thói quen suy nghĩ thấu đáo trước khi đưa ra bất kỳ sự lựa chọn nào.
Phối hợp chặt chẽ với nhà trường để hiểu rõ quá trình học tập và các mối quan hệ xung quanh trẻ. Nếu phát hiện trẻ có vấn đề, cần có cách ứng xử phù hợp để trẻ tin tưởng và lắng nghe ý kiến của cha mẹ.
Trong trường hợp cần thiết, cha mẹ và con cái nên cùng nhau tham khảo để giải quyết vấn đề. Tránh những xung đột kéo dài khiến mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên xa cách.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến xung đột tâm lý giữa cha mẹ và con cái ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Tuy nhiên, cách duy nhất để giải quyết xung đột là sự thấu hiểu và sự chia sẻ, tâm sự giữa bố mẹ và các con. Tuổi mới lớn là giai đoạn rất quan trọng của trẻ, vì vậy cha mẹ cần cẩn trọng trong lời nói và hành vi của mình.